مفهوم شناسی؛ کسب و کار الکترونیک چیست؟
پیش از آنکه به بررسی چالش های زیرساخت های کسب و کار الکترونیک بپردازیم، باید تعریف دقیقی از خود این مفهوم داشته باشیم. بسیاری از افراد به اشتباه تصور می کنند که کسب و کار الکترونیک (E-Business) همان تجارت الکترونیک (E-Commerce) است. در حالی که تجارت الکترونیک تنها به فرآیند خرید و فروش آنلاین اشاره دارد، کسب و کار الکترونیک مفهوم وسیع تری است.
کسب و کار الکترونیک شامل استفاده از تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات در پشتیبانی از “تمام” فعالیت های درون یک بیزینس است. این فعالیت ها می تواند شامل ارتباط با مشتریان، همکاری با شرکای تجاری، مدیریت منابع انسانی و فرآیندهای داخلی سازمان باشد که همگی بر بستر زیرساخت های کسب و کار الکترونیک سوار می شوند. این ابزارها امکانی را فراهم می سازند تا صاحبان مشاغل به مشتریان موثر و کارآمد دسترسی پیدا کنند.
ارکان اصلی زیرساخت در دنیای دیجیتال
زیرساخت در عمومی ترین حالت، دسته ای از عوامل ساختاری به هم پیوسته است که تکیه گاه اسکلت یک ساختمان کامل را فراهم می آورد. همان طور که اقتصاد سنتی یک کشور به صنعت حمل و نقل و جاده ها وابسته است، اقتصاد دیجیتال نیز به زیرساخت های کسب و کار الکترونیک وابسته است. این زیرساخت ها در ایران به چند دسته اصلی تقسیم می شوند:
۱. زیرساخت فنی و تکنولوژیک
این بخش شامل سخت افزارها (سرورها، کامپیوترها، دیتاسنترها) و نرم افزارها (سیستم های مدیریت محتوا، اپلیکیشن ها، امنیت شبکه) است. در ایران، توسعه دیتاسنترهای بومی و افزایش پهنای باند اینترنت، از مهم ترین اقدامات برای تقویت زیرساخت های کسب و کار الکترونیک بوده است. با این حال، پایداری شبکه و سرعت دسترسی همچنان از دغدغه های اصلی فعالان این حوزه است.
۲. زیرساخت مالی و بانکی
هیچ کسب و کاری بدون تبادل پول معنا ندارد. سیستم های پرداخت الکترونیک، درگاه های بانکی (IPG)، کیف پول های دیجیتال و شبکه شتاب، ستون فقرات مالی در میان زیرساخت های کسب و کار الکترونیک هستند. خوشبختانه ایران در این زمینه با وجود شبکه شاپرک و فین تک های نوآور، وضعیت مطلوبی دارد و انتقال وجه به صورت آنی و امن انجام می شود.
۳. زیرساخت قانونی و حقوقی
قوانین مربوط به جرایم رایانه ای، حقوق مصرف کننده در فضای مجازی، نماد اعتماد الکترونیک (اینماد) و قوانین مالکیت فکری، بخش نرم افزاری زیرساخت های کسب و کار الکترونیک را تشکیل می دهند. وجود ابهام در برخی قوانین یا فرآیندهای پیچیده اخذ مجوز، گاهی به عنوان مانعی بر سر راه توسعه این زیرساخت ها عمل می کند.
۴. زیرساخت توزیع و لجستیک
فروش آنلاین کالا نیازمند تحویل فیزیکی آن است. شرکت های پست، تیپاکس و سیستم های توزیع هوشمند خصوصی، بازوهای اجرایی زیرساخت های کسب و کار الکترونیک محسوب می شوند. سرعت و سلامت رسیدن کالا به دست مشتری، مستقیما به کیفیت این بخش وابسته است.
بازاریابی دیجیتال؛ موتور محرک زیرساخت ها
بازاریابی فعالیتی اجتماعی است که افراد از طریق تبادل ارزش به خواسته های خود می رسند. در فضای آنلاین، بازاریابی اینترنتی بر پایه زیرساخت های کسب و کار الکترونیک بنا شده است. ابزارهایی مانند سئو (SEO)، بازاریابی شبکه های اجتماعی و ایمیل مارکتینگ، همگی نیازمند بستری امن و پرسرعت هستند.
اگر بهترین محصول را داشته باشید اما زیرساخت های کسب و کار الکترونیک شما (مانند سرعت لود سایت یا رابط کاربری) ضعیف باشد، بازاریابی شما نتیجه نخواهد داد. بنابراین، بازاریابی و زیرساخت دو بال پرواز برای موفقیت در بازار ایران هستند.
فواید توسعه کسب و کار الکترونیکی
سرمایه گذاری بر روی زیرساخت های کسب و کار الکترونیک مزایای بی شماری دارد که مهم ترین آن ها عبارتند از:
- کاهش هزینه ها: حذف واسطه ها و کاهش هزینه های مکان فیزیکی.
- دسترسی جهانی: امکان فروش کالا و خدمات به تمام نقاط کشور و حتی خارج از مرزها.
- خدمات ۲۴ ساعته: فروشگاه های اینترنتی هرگز تعطیل نمی شوند.
- داده محور بودن: امکان تحلیل رفتار مشتری و بهبود استراتژی ها.
راه اندازی کسب و کار کوچک با تکیه بر زیرساخت ها
برای راه اندازی یک کسب و کار الکترونیکی کوچک در ایران، لزوما نیاز به سرمایه کلان برای ساخت زیرساخت های کسب و کار الکترونیک اختصاصی ندارید. امروزه پلتفرم های واسط (Marketplace) و فروشگاه سازها، این زیرساخت را به صورت آماده در اختیار شما قرار می دهند.
مراحل کلی شامل انتخاب حوزه فعالیت، تامین کالا، راه اندازی وب سایت یا صفحه اجتماعی، اتصال به درگاه پرداخت و انتخاب روش ارسال است. موفقیت در این مسیر نیازمند شناخت دقیق ظرفیت های موجود در زیرساخت های کسب و کار الکترونیک کشور و استفاده هوشمندانه از آن ها است.
چالش های پیش رو در ایران
با وجود پیشرفت های چشمگیر، زیرساخت های کسب و کار الکترونیک در ایران با چالش هایی نیز روبروست. نوسانات سرعت اینترنت، تحریم های بین المللی که دسترسی به برخی سرویس های جهانی (مانند تبلیغات گوگل یا ابزارهای تحلیلگر) را دشوار می کند، و همچنین تغییرات ناگهانی در قوانین رگولاتوری، از جمله موانعی هستند که باید برای رفع آن ها چاره اندیشی شود.
سوالات متداول
مهم ترین بخش زیرساخت های کسب و کار الکترونیک چیست؟
اگرچه همه بخش ها مهم هستند، اما پایداری شبکه اینترنت و امنیت درگاه های پرداخت بانکی، حیاتی ترین بخش از زیرساخت های کسب و کار الکترونیک محسوب می شوند.
آیا برای راه اندازی کسب و کار آنلاین نیاز به دانش فنی داریم؟
داشتن دانش اولیه مفید است، اما امروزه به لطف توسعه زیرساخت های کسب و کار الکترونیک آماده (مانند فروشگاه سازها)، بدون دانش کدنویسی هم می توان شروع کرد.
تفاوت تجارت الکترونیک و کسب و کار الکترونیک چیست؟
تجارت الکترونیک فقط شامل خرید و فروش است، اما کسب و کار الکترونیک تمام فرآیندهای داخلی و خارجی سازمان را که بر بستر زیرساخت های کسب و کار الکترونیک انجام می شود، پوشش می دهد.
وضعیت لجستیک در زیرساخت های ایران چگونه است؟
با ورود شرکت های خصوصی و استارتاپ های حمل و نقل هوشمند، وضعیت لجستیک به عنوان بخشی از زیرساخت های کسب و کار الکترونیک نسبت به گذشته بهبود چشمگیری یافته است.
نتیجه گیری
در نهایت باید گفت که وضعیت زیرساخت های کسب و کار الکترونیک در ایران، ترکیبی از فرصت های طلایی و چالش های ساختاری است. حرکت به سمت اقتصاد دیجیتال یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت برای بقا در بازار رقابتی امروز است. کارآفرینان و مدیران باید با شناخت دقیق اجزای فنی، مالی و قانونی این زیرساخت ها، استراتژی خود را تدوین کنند. دولت نیز با تسهیل قوانین و تقویت شبکه ملی اطلاعات، می تواند شتاب دهنده این رشد باشد. برای مطالعه مقالات بیشتر در حوزه فناوری و اقتصاد می توانید به وبسایت پرداد خبر مراجعه کنید.
