مخازن آب در ایران: کسری ۶ میلیارد متر مکعبی و تهدید امنیت غذایی
بر اساس آمار، کسری مخازن آب در ایران سالانه کمتر از ۶ میلیارد متر مکعب است. این کمبود در سال جاری به دلیل کاهش شدید بارش‌ها و روان‌آب‌های سطحی، فشار مضاعفی بر بخش کشاورزی وارد کرده است. طبق برنامه هفتم توسعه، میزان آب مصرفی بخش کشاورزی باید از ۸۰ میلیارد متر مکعب به ۶۵ میلیارد متر مکعب کاهش یابد، اما کاهش بیش از ۶۰ درصدی آب تخصیصی به این بخش در سال جاری، عملاً اجرای الگوی کشت و تحقق اهداف امنیت غذایی را با چالش جدی مواجه کرده است.
راهکار ۱۵ میلیارد متر مکعبی: جبران کسری با مدیریت چاه‌ها
امیر هدایتی، سرپرست دفتر امور آب وزارت جهاد کشاورزی، راهکار اصلی را در مدیریت برداشت‌های غیرمجاز می‌داند. او می‌گوید: «برداشت غیرمجاز از چاه‌های فاقد پروانه ۸ میلیارد متر مکعب و اضافه برداشت از چاه‌های مجاز به دلیل عدم وجود کنتور هوشمند ۷ میلیارد متر مکعب تخمین زده می‌شود.»
این یعنی مجموعاً ۱۵ میلیارد متر مکعب آب به صورت غیرقانونی از سفره‌های زیرزمینی برداشت می‌شود. هدایتی تأکید می‌کند: «با اجرای کنتور هوشمند و جلوگیری از فعالیت چاه‌های غیرمجاز، می‌توان ۲ برابر کسری سالانه مخازن آب در ایران را کنترل کرد که نیازمند همت جدی در حکمرانی آب است.»
نقد عملکرد وزارت نیرو: پنهان کردن ناترازی برق پشت بحران آب
پیمان عالمی، رئیس اتاق اصناف کشاورزی، با انتقاد شدید از عملکرد وزارت نیرو می‌گوید: «نگاه وزارت نیرو به تولید آب، کسب درآمد است و بحث صیانت از آب‌های زیرزمینی وجود ندارد.
آن‌ها ناترازی برق را پشت بحران و مدیریت آب پنهان و کتمان می‌کنند.» او معتقد است که وزارت نیرو بدون توجه به نیاز آبی بخش کشاورزی، آب را برای تولید برق در سدها نگه می‌دارد و با قطع برق چاه‌های کشاورزی، خسارت جبران‌ناپذیری به امنیت غذایی کشور وارد می‌کند. عالمی افزود: «وزارت نیرو به وظایف قانونی خود مبنی بر پر کردن چاه‌های غیرمجاز عمل نمی‌کند و در عوض، چاه‌های مجاز را تحت فشار قرار می‌دهد که این سیاست غلط، کشاورزان را به سمت برداشت غیرمجاز سوق می‌دهد.»
آمار چاه‌های مجاز و غیرمجاز
بر اساس آمارهای رسمی، در کشور ۴۱۶ هزار حلقه چاه مجاز کشاورزی با پروانه برداشت ۲۱ میلیارد متر مکعب آب وجود دارد. در مقابل، حدود ۵۰۰ هزار حلقه چاه فاقد پروانه شناسایی شده که به گفته کارشناسان، آمار واقعی چاه‌های غیرمجاز می‌تواند بسیار بیشتر از این رقم باشد. جلوگیری از فعالیت همین تعداد چاه غیرمجاز می‌تواند بخش بزرگی از بحران آب را حل کند.
سوالات متداول؛ مخازن آب در ایران
کسری سالانه مخازن آب ایران چقدر است؟
بر اساس آمار رسمی، کسری سالانه مخازن آب در ایران حدود ۶ میلیارد متر مکعب است.
راهکار اصلی برای جبران این کسری چیست؟
کارشناسان معتقدند با جلوگیری از برداشت‌های غیرمجاز (حدود ۱۵ میلیارد متر مکعب در سال)، می‌توان بیش از دو برابر کسری مخازن آب در ایران را جبران کرد. این کار از طریق مسدود کردن چاه‌های غیرمجTCP و نصب کنتور هوشمند بر روی چاه‌های مجاز امکان‌پذیر است.
چرا وزارت نیرو برای حل این مشکل اقدامی نمی‌کند؟
منتقدان معتقدند وزارت نیرو به دلیل اولویت دادن به تولید برق از سدها و پنهان کردن ناترازی برق، به وظایف قانونی خود در قبال مدیریت منابع آب و مقابله با چاه‌های غیرمجاز عمل نمی‌کند.
تعداد چاه‌های غیرمجاز در بخش کشاورزی چقدر است؟
آمار رسمی از وجود حدود ۵۰۰ هزار حلقه چاه کشاورزی فاقد پروانه خبر می‌دهد، هرچند کارشناسان معتقدند آمار واقعی می‌تواند از این هم بیشتر باشد.
نتیجه‌گیری
شواهد و نظرات کارشناسی به وضوح نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از کسری مخازن آب در ایران بیش از آنکه ناشی از خشکسالی باشد، ریشه در سوءمدیریت، عدم اجرای قانون و ناهماهنگی میان دستگاه‌های مسئول دارد. راهکار اصلی یعنی مدیریت قاطعانه چاه‌های غیرمجاز و نصب کنتورهای هوشمند، نیازمند اراده‌ای جدی از سوی وزارت نیرو است تا امنیت آبی و غذایی کشور در بلندمدت تضمین شود. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید به وب‌سایت وزارت نیرو مراجعه کنید.
