انرژی تجدید پذیر؛ به‌ویژه کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و استفاده از منابع تجدیدپذیر همچون خورشید، باد و آب، که به‌طور نامحدود در دسترس هستند، می‌تواند راه‌حلی پایدار برای مقابله با این ناترازی‌ها باشد. این تغییر به نفع کاهش وابستگی به منابع تجدیدناپذیر و همچنین کاهش ناترازی‌های زیست‌محیطی و اقتصادی است.
نقش انرژی تجدید پذیر در کاهش ناترازی‌ها
انرژی‌های تجدیدپذیر با تأمین انرژی پایدار، کاهش آلودگی و ایجاد فرصت‌های اقتصادی می‌توانند به رشد اجتماعی کمک کنند. این انرژی‌ها در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، حفظ منابع طبیعی و کاهش آلودگی هوا تأثیر بسزایی دارند. همچنین در زمینه اقتصادی، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر با ایجاد اشتغال و جذب سرمایه‌گذاری می‌تواند به رشد اقتصادی کمک کند. مهدی پویا، مدیر گروه مهندسی منابع و فناوری انرژی‌های تجدیدپذیر دانشگاه تهران، چالش‌ها و راهکارهای رفع ناترازی‌های انرژی را با استفاده از انرژی تجدید پذیر توضیح داده است.
راهکارهای کشور برای رفع ناترازی انرژی
پویا، ناترازی انرژی را یکی از چالش‌های ساختاری کشور عنوان کرد که دلایل متعددی دارد، از جمله وابستگی بالا به سوخت‌های فسیلی، رشد مصرف و نبود زیرساخت‌های مدرن تولید و توزیع انرژی. به‌گفته وی، توسعه انرژی تجدید پذیر ، به‌ویژه انرژی خورشیدی، می‌تواند راه‌حل کلیدی و پایدار برای مدیریت بحران ناترازی انرژی باشد. ایران با ظرفیت بالای تابش خورشیدی در بیشتر مناطق خود، می‌تواند با احداث نیروگاه‌های خورشیدی در مقیاس‌های بزرگ و استفاده از سامانه‌های خورشیدی خانگی، گام‌های مؤثری در مسیر تأمین انرژی پایدار بردارد.
تلفیق فناوری‌های نوین برای تولید انرژی تجدید پذیر
مدیر گروه مهندسی انرژی‌های تجدیدپذیر دانشگاه تهران به‌طور خاص به توسعه مدل‌هایی از سامانه‌های ترکیبی و چندمنظوره اشاره کرد که بتوانند همزمان برق، گرما، سرمایش، آب شیرین و سوخت پاک تولید کنند. این نوع سامانه‌ها می‌توانند به‌طور مؤثری در کاهش ناترازی انرژی و تحقق اهداف ملی در زمینه انرژی پایدار کمک کنند. تلفیق این راهکارها با سیاست‌های حمایتی، آموزش نیروی انسانی متخصص و هم‌افزایی بین دانشگاه، صنعت و نهادهای اجرایی، می‌تواند کشور را در مسیر گذار به یک ساختار انرژی تجدید پذیر ، هوشمند و آینده‌نگر قرار دهد.
نقش دانشگاه‌ها در رفع ناترازی انرژی
پویا، نقش دانشگاه‌ها را در حل مسائل کلان انرژی بسیار مهم و حیاتی دانست. به‌گفته وی، دانشگاه‌ها، به‌ویژه دانشگاه تهران، با تربیت نیروی انسانی متخصص و ایجاد آزمایشگاه‌های مرجع می‌توانند در زمینه تحقیق و توسعه در حوزه انرژی تجدید پذیر نقش بسیار مؤثری ایفا کنند. طرح‌های تحقیقاتی دانشگاهی که در قالب همکاری‌های بین‌المللی و پروژه‌های مشترک با صنعت اجرا می‌شوند، می‌توانند به توسعه فناوری‌های نوین، بومی‌سازی دانش فنی و ارائه راهکارهای عملی کمک کنند.
ضرورت بهره‌برداری از ظرفیت‌های تجدیدپذیر در ایران
ایران از نظر منابع انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه خورشیدی، بادی، زمین‌گرمایی و زیست‌توده، جزو کشورهای برخوردار محسوب می‌شود، اما بهره‌برداری از این ظرفیت‌ها تا به امروز به اندازه کافی نبوده است. برای بهره‌مندی بیشتر از این منابع، باید رویکرد توسعه انرژی تجدید پذیر به‌عنوان یک استراتژی ملی در سیاست‌گذاری کلان کشور نهادینه شود. همچنین، زیرساخت‌های حقوقی، اقتصادی و فنی باید برای این بخش فراهم شود، از جمله تدوین تعرفه‌های جذاب برای خرید تضمینی برق تجدیدپذیر، ارایه تسهیلات برای سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و تسهیل واردات یا ساخت داخل تجهیزات.
چالش‌های دولت در رفع ناترازی انرژی
پویا، به چالش‌های دولت در رفع ناترازی انرژی اشاره کرد و گفت: «یکی از چالش‌های اصلی دولت در این زمینه نبود نقشه راه جامع و منسجم انرژی است که باید بر اساس داده‌محوری و با استفاده از فناوری‌های نوین تدوین شود.» به‌گفته وی، استفاده از ابزارهای پیش‌بینی، تحلیل سناریو و هوش مصنوعی می‌تواند به مدل‌سازی تقاضا، بهینه‌سازی مصرف و پیش‌بینی تولید انرژی تجدیدپذیر کمک کند. همچنین، اجرای سیاست‌های یکپارچه و انسجام در سیاست‌های بخشی می‌تواند کمک شایانی در حل این چالش‌ها داشته باشد.
پژوهشکده‌ها و نقش آن‌ها در حل ناترازی انرژی
پژوهشکده‌ها به‌عنوان بازوهای تخصصی دانشگاه‌ها و نهادهای علمی، نقش کلیدی در ارایه راهکارهای علمی و فناورانه برای رفع ناترازی انرژی دارند. این نهادها می‌توانند از طریق طراحی مدل‌های بهینه‌سازی انرژی و توسعه فناوری‌های نوین در حوزه انرژی تجدید پذیر ذخیره‌سازی انرژی و ارتقای بازدهی سیستم‌های موجود، به تأمین امنیت انرژی و پایداری آن کمک کنند. آن‌ها قادرند شکاف بین علم و اجرا را پر کرده و راه‌حل‌هایی متناسب با نیازهای کشور ارائه دهند.
جمع‌بندی
انرژی تجدید پذیر با ویژگی‌هایی چون پاک بودن، کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و هم‌راستایی با اهداف توسعه پایدار، یکی از اصلی‌ترین راهکارهای رفع ناترازی انرژی در کشور هستند. با این حال، تحقق این هدف نیازمند استفاده از سایر ابزارهای مکمل مانند سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی، بهینه‌سازی مصرف و استفاده از فناوری‌های هوشمند است. کشور می‌تواند با بهره‌برداری از ظرفیت‌های علمی دانشگاه‌ها و همکاری مؤثر بین دولت، صنعت و دانشگاه‌ها، به‌طور مؤثری به سوی انرژی پایدار و امن حرکت کند.
