از زمانی که ویروس سارس-کوو-۲ (عامل بیماری کووید-۱۹) پا به عرصه وجود گذاشت، جهان پزشکی با چالشی جدید در تشخیص بیماریهای تنفسی روبرو شد. تا پیش از آن، بروز ناگهانی تب و لرز در فصل سرما معمولاً به معنای آنفولانزا بود، اما اکنون هر عطسه یا سرفهای میتواند زنگ خطری برای یک بیماری همهگیر باشد. کووید-۱۹ و آنفولانزا هر دو بیماریهای مسری تنفسی هستند که توسط ویروسهای متفاوتی ایجاد میشوند، اما تظاهرات بالینی آنها چنان همپوشانی گستردهای دارد که گاهی حتی پزشکان باتجربه نیز بدون کمک گرفتن از تستهای آزمایشگاهی در تشخیص آنها دچار تردید میشوند.
با این حال، درک تفاوت علائم کرونا و آنفولانزا برای مدیریت بیماری، جلوگیری از انتقال آن به دیگران و شروع درمان مناسب بسیار حیاتی است. اگرچه با ظهور سویههای جدید کرونا مانند امیکرون و زیرسویههای آن، علائم این بیماری بیش از پیش به سرماخوردگی و آنفولانزا شبیه شده است، اما هنوز هم سرنخهای کلیدی و ظریفی وجود دارد که میتواند ما را به سمت تشخیص صحیح هدایت کند.
در این مقاله طولانی و مفصل، ما قصد داریم ذرهبین را بر روی این دو بیماری بگیریم و از زوایای مختلفی همچون سرعت شروع بیماری، شدت درگیری دستگاه تنفسی، مدت زمان واگیردار بودن و عوارض جانبی، آنها را با هم مقایسه کنیم. هدف ما این است که شما با خواندن این مطلب، به یک دانش جامع و کاربردی دست یابید که در لحظات حساس بیماری، راهگشای شما باشد.
شباهتهای فریبنده: چرا تشخیص دشوار است؟
پیش از آنکه به تفاوت علائم کرونا و آنفولانزا بپردازیم، باید بپذیریم که چرا گیج شدن در تشخیص این دو بیماری کاملاً طبیعی است. هر دو بیماری کووید-۱۹ و آنفولانزا سیستم تنفسی را هدف قرار میدهند و پاسخ سیستم ایمنی بدن به هر دو تهاجم ویروسی، منجر به بروز مجموعهای از علائم مشترک میشود.
تب یا احساس تب و لرز، سرفه (که معمولاً در هر دو خشک است)، تنگی نفس یا مشکل در تنفس، خستگی مفرط، گلودرد، آبریزش یا گرفتگی بینی، درد عضلانی و بدندرد، سردرد و حتی در برخی موارد استفراغ و اسهال (که در کودکان شایعتر است)، در هر دو بیماری دیده میشود. هر دو ویروس از طریق قطرات تنفسی ناشی از سرفه، عطسه یا صحبت کردن فرد آلوده منتقل میشوند و هر دو میتوانند از طیف بیماری خفیف و بدون علامت تا بیماری شدید و منجر به مرگ متغیر باشند. بنابراین، تکیه صرف بر روی یک علامت خاص مانند “تب” نمیتواند به تنهایی ماهیت ویروس را مشخص کند. این همپوشانی گسترده، لزوم توجه به جزئیات ریزتر و الگوهای پیشرفت بیماری را دوچندان میکند.
تفاوت در “سرعت شروع” علائم: کلید طلایی تشخیص
یکی از بارزترین تفاوت علائم کرونا و آنفولانزا که میتواند در روزهای اول بیماری به شما سرنخ بدهد، سرعت ظاهر شدن علائم است. آنفولانزا معمولاً به عنوان بیماریای با شروع “ناگهانی و ضربتی” شناخته میشود. فرد مبتلا به آنفولانزا ممکن است صبح کاملاً سالم باشد، اما تا ظهر همان روز با تب بالا، لرز شدید و بدندرد طاقتفرسا در رختخواب بیفتد.
این حمله ناگهانی، مشخصه کلاسیک آنفولانزا است. در مقابل، کووید-۱۹ (به ویژه در سویههای اولیه و تا حدودی در سویههای جدید) تمایل دارد که شروعی “تدریجیتر” داشته باشد. علائم ممکن است با یک گلودرد خفیف یا احساس خستگی شروع شود و در طی چند روز به تدریج شدت یابد و علائم دیگر یکی پس از دیگری ظاهر شوند. البته باید توجه داشت که این یک قانون قطعی نیست و در برخی افراد، کرونا نیز میتواند شروعی سریع داشته باشد، اما الگوی تدریجی در کووید شایعتر است.
تفاوت علائم کرونا و آنفولانزا در “دوره نهفتگی” (Incubation Period)
فاصله زمانی بین ورود ویروس به بدن تا ظاهر شدن اولین علائم، که دوره نهفتگی نامیده میشود، یکی دیگر از فاکتورهای تمایزدهنده است. در مورد آنفولانزا، این دوره بسیار کوتاه است. علائم معمولاً بین ۱ تا ۴ روز پس از مواجهه با ویروس ظاهر میشوند. این یعنی شما خیلی زود پس از تماس با فرد بیمار، خودتان نیز بیمار میشوید. اما در مورد کووید-۱۹، دوره نهفتگی طولانیتر و متغیرتر است.
اگرچه در سویههای جدید مانند امیکرون این دوره کوتاهتر شده (حدود ۳ روز)، اما به طور کلی علائم کرونا میتواند بین ۲ تا ۱۴ روز پس از مواجهه ظاهر شود و میانگین آن حدود ۵ روز است. این دوره نهفتگی طولانیتر در کرونا خطرناک است، زیرا فرد آلوده ممکن است روزها بدون داشتن علامت، ناقل ویروس باشد و ناخواسته آن را به دیگران منتقل کند.
از دست دادن بویایی و چشایی: امضای اختصاصی کرونا؟
در اوایل همهگیری، از دست دادن ناگهانی حس بویایی (Anosmia) و چشایی (Ageusia) به عنوان علامت اختصاصی و قطعی کووید-۱۹ شناخته میشد. این علامت در آنفولانزا بسیار نادر است، مگر اینکه گرفتگی بینی شدید مانع بویایی شود. در کرونا، از دست دادن بویایی اغلب بدون گرفتگی بینی یا آبریزش شدید رخ میدهد و ناشی از تأثیر مستقیم ویروس بر سلولهای عصبی بویایی یا سلولهای پشتیبان آنهاست.
با این حال، باید توجه داشت که با ظهور سویههای جدیدتر جهشیافته، شیوع این علامت کاهش یافته است و دیگر در همه بیماران دیده نمیشود. اما اگر شما به طور ناگهانی و بدون اینکه بینیتان کیپ شده باشد، متوجه شدید که بوی قهوه یا عطر را حس نمیکنید، احتمال ابتلا به کووید-۱۹ بسیار بالاتر از آنفولانزا است.
شدت و نوع سرفه و تنگی نفس
هر دو بیماری باعث سرفه میشوند، اما ماهیت و سیر پیشرفت آنها میتواند متفاوت باشد. سرفههای ناشی از آنفولانزا معمولاً خشک هستند و با بهبود بیماری فروکش میکنند. در کووید-۱۹، سرفهها اغلب خشک، مداوم و عمیق هستند و ممکن است برای هفتهها یا ماهها باقی بمانند. تفاوت مهمتر در “تنگی نفس” است.
تنگی نفس و کاهش سطح اکسیژن خون، یکی از عوارض جدی و شایعتر در کووید-۱۹ است، به خصوص در فازهای التهابی بیماری که ریهها درگیر میشوند. در آنفولانزا، تنگی نفس معمولاً رخ نمیدهد مگر اینکه بیماری به ذاتالریه (Pneumonia) تبدیل شود یا فرد دارای بیماری زمینهای تنفسی مانند آسم باشد. بنابراین، اگر در کنار علائم سرماخوردگی، احساس سنگینی در قفسه سینه یا دشواری در تنفس دارید، باید فوراً به کووید-۱۹ مشکوک شوید.
عوارض جانبی و درازمدت: کووید طولانی در برابر عوارض آنفولانزا
یکی از ترسناکترین جنبههای کووید-۱۹ که آن را از آنفولانزا متمایز میکند، پدیدهای به نام “کووید طولانی” (Long COVID) یا سندرم پس از کووید است. بسیاری از بهبودیافتگان کرونا، حتی کسانی که بیماری خفیفی داشتهاند، ماهها پس از بهبودی اولیه همچنان با علائمی مانند خستگی مفرط، مه مغزی (Brain Fog)، تپش قلب، مشکلات تنفسی و دردهای عضلانی دستوپنج نرم میکنند.
آنفولانزا نیز میتواند عوارض جدی مانند التهاب قلب (میوکاردیت)، التهاب مغز (آنسفالیت) یا عفونتهای ثانویه باکتریایی داشته باشد، اما معمولاً باعث سندرمهای طولانیمدت و ناتوانکننده شبیه به کووید طولانی نمیشود. همچنین، کووید-۱۹ تمایل بیشتری به ایجاد لختههای خونی در عروق دارد که میتواند منجر به سکتههای قلبی، مغزی یا آمبولی ریه شود، عارضهای که در آنفولانزای فصلی کمتر شایع است.
تشخیص قطعی تنها با تست آزمایشگاهی
با وجود تمام تفاوتهای ذکر شده، حقیقت علمی این است که هیچیک از این علائم نمیتوانند با قطعیت ۱۰۰ درصد نوع بیماری را مشخص کنند. تنها راه مطمئن برای تشخیص تفاوت علائم کرونا و آنفولانزا، انجام تستهای تشخیصی است. تست PCR (واکنش زنجیرهای پلیمراز) همچنان استاندارد طلایی برای تشخیص کووید-۱۹ است که میتواند مقادیر بسیار کم ویروس را شناسایی کند. تستهای سریع آنتیژن (Rapid Tests) نیز در دسترس هستند که اگرچه دقت PCR را ندارند، اما میتوانند در عرض ۱۵ تا ۳۰ دقیقه نتیجه را مشخص کنند.
برای آنفولانزا نیز تستهای مشابهی وجود دارد که معمولاً در مراکز درمانی انجام میشود. امروزه کیتهای ترکیبی نیز در برخی کشورها موجود است که میتواند همزمان وجود ویروس کرونا و آنفولانزا را بررسی کند، زیرا امکان ابتلای همزمان به هر دو بیماری (که به آن “فلورونا” گفته میشود) وجود دارد، هرچند نادر است.
تفاوت علائم کرونا و آنفولانزا در درمان: آیا داروها یکسان هستند؟
از آنجایی که عامل بیماریزا در این دو بیماری متفاوت است (ویروس آنفولانزا در برابر ویروس سارس-کوو-۲)، درمانهای ضدویروسی آنها نیز کاملاً متفاوت است. برای آنفولانزا، داروهای ضدویروسی خاصی مانند “اسلتامیویر” (تامیفلو) وجود دارد که اگر در ۴۸ ساعت اول شروع علائم مصرف شوند، میتوانند دوره بیماری را کوتاه کرده و از عوارض شدید جلوگیری کنند.
برای کووید-۱۹ نیز داروهای ضدویروسی اختصاصی مانند “پکسلووید” (Paxlovid) و “مولنوپیراویر” تأیید شدهاند که برای افراد پرخطر تجویز میشوند. اما بخش عمده درمان در هر دو بیماری، “درمان حمایتی” است؛ یعنی استراحت کافی، نوشیدن مایعات فراوان، استفاده از تببرها (مانند استامینوفن) و کنترل علائم تا زمانی که سیستم ایمنی بدن بر ویروس غلبه کند. خودسرانه مصرف کردن آنتیبیوتیکها در هر دو مورد کاملاً اشتباه و بیفایده است، زیرا آنتیبیوتیکها تنها بر روی باکتریها اثر دارند و هیچ تأثیری بر ویروسها ندارند.
نقش واکسیناسیون در تغییر تفاوت علائم کرونا و آنفولانزا
نکته مهم دیگری که باید در نظر گرفت، وضعیت واکسیناسیون فرد است. افرادی که واکسن کرونا یا آنفولانزا را دریافت کردهاند، در صورت ابتلا (عفونتهای رخنه)، معمولاً علائم خفیفتری را تجربه میکنند. در افراد واکسینه شده علیه کرونا، بیماری ممکن است بیشتر شبیه به یک سرماخوردگی ساده یا آلرژی بروز کند و علائم شدید مانند تنگی نفس یا تب بالا کمتر دیده شود.
این موضوع، تشخیص بالینی را دشوارتر میکند و اهمیت انجام تست را برای جلوگیری از انتقال ویروس به افراد آسیبپذیر افزایش میدهد. واکسن آنفولانزا نیز به طور مشابه شدت بیماری را کاهش میدهد. بنابراین، سابقه واکسیناسیون یکی از فاکتورهای مهمی است که پزشکان در هنگام ارزیابی علائم در نظر میگیرند.
سوالات متداول (FAQ) در مورد تفاوت علائم کرونا و آنفولانزا
۱. آیا ممکن است همزمان به کرونا و آنفولانزا مبتلا شویم؟
بله، این امکان وجود دارد و اصطلاحاً به آن “فلورونا” (Flurona) گفته میشود. از آنجایی که این دو بیماری توسط ویروسهای کاملاً متفاوتی ایجاد میشوند، یک فرد میتواند در آن واحد میزبان هر دو ویروس باشد. ابتلای همزمان میتواند شدت علائم را افزایش دهد و ریسک عوارض جدی و نیاز به بستری را بالا ببرد، زیرا سیستم ایمنی بدن مجبور است در دو جبهه مختلف بجنگد. تشخیص این وضعیت تنها با انجام تستهای آزمایشگاهی همزمان امکانپذیر است.
۲. آیا عطسه کردن نشانه کرونا است یا آنفولانزا؟
عطسه کردن معمولاً علامت شایعی برای هیچکدام از این دو بیماری (در فرم کلاسیک) نیست و بیشتر نشانه **سرماخوردگی معمولی یا آلرژیهای فصلی** است. با این حال، در سویههای جدیدتر کرونا مانند امیکرون، عطسه کردن نیز به عنوان یکی از علائم گزارش شده است. بنابراین، اگر عطسه تنها علامت شماست، احتمال آلرژی یا سرماخوردگی بیشتر است، اما اگر با تب، بدندرد یا سرفه خشک همراه شد، باید به بیماریهای جدیتر مشکوک شوید.
۳. دوره واگیردار بودن (ناقل بودن) در کرونا و آنفولانزا چه تفاوتی دارد؟
در آنفولانزا، افراد معمولاً از یک روز قبل از شروع علائم تا حدود ۷ روز پس از آن ناقل بیماری هستند. اما در کووید-۱۹، دوره واگیردار بودن طولانیتر است. افراد مبتلا به کرونا میتوانند از ۲ تا ۳ روز قبل از شروع علائم (دوره پیشعلامتی) و تا حدود ۱۰ روز (و در موارد شدید حتی بیشتر) پس از شروع علائم، ویروس را به دیگران منتقل کنند. این طولانی بودن دوره انتقال در کرونا، یکی از دلایل اصلی همهگیری گسترده آن در جهان بود.
۴. آیا واکسن آنفولانزا از ما در برابر کرونا محافظت میکند؟
خیر. واکسن آنفولانزا به طور اختصاصی برای ایجاد ایمنی در برابر ویروسهای آنفولانزا طراحی شده است و هیچگونه ایمنی مستقیمی در برابر ویروس سارس-کوو-۲ (کرونا) ایجاد نمیکند. به همین ترتیب، واکسن کرونا نیز شما را در برابر آنفولانزا ایمن نمیکند. با این حال، دریافت هر دو واکسن به شدت توصیه میشود تا از ابتلای همزمان و عوارض شدید ناشی از هر دو بیماری جلوگیری شود و بار سیستم درمانی کاهش یابد.
۵. اگر علائم خفیفی دارم، آیا حتماً باید تست بدهم؟
توصیه عمومی متخصصان بهداشت این است که اگر علائم تنفسی دارید، حتی اگر خفیف باشد، بهتر است تست بدهید. دلیل این امر، محافظت از دیگران است. شما ممکن است به دلیل جوانی یا واکسیناسیون، علائم خفیفی داشته باشید، اما اگر ناقل کرونا باشید، میتوانید آن را به افراد سالمند، بیماران خاص یا کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند منتقل کنید که برای آنها میتواند کشنده باشد. انجام تست به شما کمک میکند تا با اطمینان در مورد قرنطینه و تماس با دیگران تصمیم بگیرید.
نتیجهگیری: شناخت تفاوت علائم کرونا و آنفولانزا و هوشیاری به جای ترس
در پایان، باید گفت که تمایز میان کرونا و آنفولانزا بدون ابزارهای آزمایشگاهی کاری دشوار و گاهی ناممکن است. اگرچه نشانههایی مانند از دست دادن بویایی یا شروع تدریجی میتواند کفه ترازو را به سمت کرونا سنگین کند، و شروع ناگهانی و کوبنده نشانگر آنفولانزا باشد، اما همپوشانی علائم بسیار زیاد است.
بهترین رویکرد در هنگام بروز هرگونه علائم تنفسی، فرض را بر مسری بودن بیماری گذاشتن، قرنطینه کردن خود، استفاده از ماسک در مواجهه با دیگران و مشورت با پزشک است. سلامتی شما و جامعه در گرو تصمیمات مسئولانهای است که در این روزهای حساس اتخاذ میکنید. به یاد داشته باشید که چه کرونا باشد و چه آنفولانزا، استراحت و مراقبت، کلید بهبودی است.
