چرا سیاست رفع فیلترینگ در ایران به بن‌بست رسیده است؟
تجربه سال‌های اخیر نشان داده است که سیاست‌های سختگیرانه فیلترینگ نتایج معکوسی به همراه داشته است. سید ستار هاشمی، وزیر ارتباطات، تأکید کرده که این محدودیت‌ها به مهاجرت نیروهای متخصص، رکود کسب‌وکارهای آنلاین و افزایش نارضایتی عمومی منجر شده است. از سوی دیگر، بررسی‌های بین‌المللی نشان می‌دهد اینترنت در ایران از منظر محدودیت و کیفیت، رتبه ۹۷ را در میان ۱۰۰ کشور دارد که این آمار، گویای شرایط نامطلوب زیرساخت دیجیتال کشور است. کارشناسان نیز معتقدند این سیاست شکست خورده و توصیه می‌کنند حداقل سایت‌ها و پلتفرم‌های آموزشی و تجاری رفع فیلترینگ شوند.
فیلترشکن‌ها؛ از ابزار دور زدن تا تهدید امنیت ملی
یکی از بزرگترین پارادوکس‌های فیلترینگ، افزایش تهدیدهای امنیتی بوده است. آمارها نشان می‌دهد حدود دوسوم مشترکان تلفن همراه از فیلترشکن استفاده می‌کنند. این ابزارها که اغلب از منابع غیررسمی تهیه می‌شوند، گوشی‌های کاربران را به «زامبی» تبدیل کرده و بستری برای حملات سایبری (DDoS) به زیرساخت‌های حیاتی کشور فراهم می‌کنند. در واقع، تلاشی که برای محدودسازی دسترسی انجام شد، خود به یک حفره امنیتی بزرگ تبدیل شده و امنیت سایبری کشور را به شکل جدی به خطر انداخته است.
وعده دولت برای اینترنت آزاد و باکیفیت
رویکرد جدید دولت، همسو با وعده‌های انتخاباتی و تأکیدات رئیس جمهور است. مسعود پزشکیان بارها اعلام کرده است که «دسترسی به اطلاعات آزاد حق همه مردم است، نه یک طبقه خاص.» دولت خود را موظف و مصمم می‌داند تا اینترنت آزاد، باکیفیت و فراگیر را برای تمام شهروندان فراهم کند. بر این اساس، هر تصمیمی که به گسترش استفاده از فیلترشکن و افزایش ناامنی دیجیتال منجر شود، با مخالفت دولت روبرو خواهد بود. گام اول این رویکرد در زمستان ۱۴۰۳ با رفع فیلترینگ گوگل پلی و واتس‌اپ برداشته شد و اکنون جامعه در انتظار گام‌های بعدی است.
نتیجه‌گیری: انتظار برای گشایش در دسترسی به اینترنت
اعلام خبر طراحی «بسته جامع بازنگری» یک سیگنال مثبت و نشان‌دهنده پذیرش ناکارآمدی سیاست‌های پیشین است. این اقدام، هم با مطالبه عمومی و هم با نظرات کارشناسی همسوست. با این حال، موفقیت این طرح به جزئیات و نحوه اجرای آن بستگی دارد. جامعه کسب‌وکارهای آنلاین، متخصصان و عموم مردم اکنون منتظرند تا ببینند آیا این بازنگری به یک رفع فیلترینگ واقعی و گشایشی ملموس در دسترسی به اینترنت آزاد منجر خواهد شد یا خیر.
سوالات متداول درباره بازنگری در سیاست‌های اینترنت
۱. آیا قرار است تمام سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی رفع فیلترینگ شوند؟
جزئیات دقیق بسته بازنگری هنوز اعلام نشده است. با این حال، به نظر می‌رسد اولویت با پلتفرم‌هایی باشد که کاربرد تجاری، آموزشی و مهارتی دارند و رفع فیلترینگ آن‌ها می‌تواند به اقتصاد دیجیتال کمک کند.
۲. چرا دولت به دنبال تغییر سیاست فیلترینگ است؟
زیرا مقامات مسئول به این نتیجه رسیده‌اند که محدودیت‌های فعلی بی‌اثر بوده، به اقتصاد و مهاجرت نخبگان آسیب زده و از طریق ترویج فیلترشکن‌های ناامن، به یک تهدید برای امنیت سایبری کشور تبدیل شده است.
۳. کدام پلتفرم‌ها تاکنون رفع فیلترینگ شده‌اند؟
در گام اول این سیاست جدید، در زمستان سال ۱۴۰۳ (اوایل سال ۲۰۲۵ میلادی)، محدودیت دسترسی به دو پلتفرم مهم یعنی «گوگل پلی» و «واتس‌اپ» برداشته شد.
۴. موضع رئیس جمهور در قبال اینترنت چیست؟
مسعود پزشکیان، رئیس جمهور، بر اینترنت آزاد، باکیفیت، فراگیر و امن برای همه شهروندان تأکید دارد و دسترسی به اطلاعات را حق عمومی مردم می‌داند.
