بازار طلای ایران طی ۱۰ ماه گذشته شاهد یک دگردیسی بزرگ بود. با ورود اپلیکیشنهای خرید و فروش طلا به چرخه معاملات و شعار جذاب «خرید طلا با کمترین سرمایه»، حجم عظیمی از نقدینگی خرد وارد این بازار شد. کارشناسان اقتصادی معتقدند اگرچه این پلتفرمها دسترسی مردم را تسهیل کردهاند، اما به دلیل سرعت گردش پول و معاملات ۲۴ ساعته، به عنوان یک عامل شتابدهنده در افزایش قیمت طلا و نوسانات اخیر عمل کردهاند.
ظهور بازیگران جدید در بازار سنتی
تقریباً از اواخر سال گذشته بود که نمودار قیمت طلا وارد فاز صعودی توقفناپذیر شد. همزمان با کاهش ارزش پول ملی و تلاش مردم برای حفظ ارزش داراییهایشان، مفهوم جدیدی به نام «خرید آنلاین طلا» در ادبیات اقتصادی کشور جا باز کرد. این پلتفرمها با شکستن سد ورود به بازار، به افرادی که توان خرید سکه کامل یا شمش را نداشتند، اجازه دادند حتی با ۱۰۰ هزار تومان هم سرمایهگذاری کنند.
اکنون که طلا وارد کانالهای قیمتی جدید (۱۵ میلیون تومان و بالاتر) شده است، نمیتوان نقش این اپلیکیشنها را نادیده گرفت. اگرچه آنها علت اصلی گرانی نیستند (علت اصلی نرخ انس جهانی و ارز است)، اما قطعاً نقش «بنزین روی آتش» را در افزایش قیمت طلا ایفا کردهاند.
۱. اثر «گلوله برفی» و هجوم نقدینگی خرد
مهمترین تاثیر این پلتفرمها، آزادسازی «تقاضای سرکوبشده» است. در گذشته، سرمایههای زیر ۵ میلیون تومان معمولاً در بانک میماند یا خرج میشد، چون با آن نمیشد طلای فیزیکی خرید. اما اپلیکیشنها این پولهای خرد را جذب کردند.
وقتی میلیونها کاربر همزمان تصمیم میگیرند با مبالغ اندک طلا بخرند، یک «اثر گلوله برفی» ایجاد میشود. تجمع این سرمایههای کوچک، تقاضای عظیم و یکپارچهای را شکل میدهد که مستقیماً بر قیمتهای داخلی و حباب سکه فشار میآورد. طبق قواعد بازار، وقتی عرضه نتواند به سرعتِ این تقاضای دیجیتال پاسخ دهد، افزایش قیمت طلا اجتنابناپذیر است.
۲. بازار ۲4 ساعته و نرخگذاری شبانه
یکی دیگر از آسیبهای این تغییر الگو، از بین رفتن ساعات کاری مشخص برای بازار است. در گذشته، قیمتها در «سبزه میدان» و در ساعات روز تعیین میشد. اما اپلیکیشنها بازار را شبانهروزی کردهاند.
- سیگنالدهی شبانه: اگر ساعت ۲ نیمهشب خبری سیاسی یا اقتصادی منتشر شود، قیمت در اپلیکیشنها فوراً جهش میکند.
- تاثیر بر بازار فیزیکی: این «نرخهای شبانه» فردا صبح به طلافروشان بازار سنتی سیگنال میدهد و عملاً قیمت پایه روز بعد را تعیین میکند.
- نوسانگیری: سهولت خرید و فروش (نقدشوندگی بالا) باعث شده مردم به جای سرمایهگذاری بلندمدت، به نوسانگیری روزانه روی بیاورند که این خود تلاطم بازار را بیشتر میکند.
۳. چالش پشتوانه و حبابهای کاذب
بسیاری از این پلتفرمها از مدلهای بازارگردانی استفاده میکنند و طبق قانون باید معادل ریال دریافتی، طلای فیزیکی ذخیره کنند. مشکل زمانی آغاز میشود که بازار صعودی است. در این شرایط، اپلیکیشنها برای جبران کسری خزانه خود و عقب نماندن از تعهدات، مجبور به خریدهای سنگین و ناگهانی از بازار فیزیکی میشوند. این «تقاضای نهادی» شوکهای قیمتی بزرگی ایجاد میکند.
علاوه بر این، اگر اپلیکیشنی در تأمین طلا دچار مشکل شود، برای محدود کردن خرید کاربران، قیمت فروش خود را بالاتر از نرخ واقعی بازار تعیین میکند. این اقدام باعث ایجاد «حباب کاذب» شده و ذهنیت گرانی را در کل بازار ترویج میدهد.
نتیجهگیری: اپلیکیشنها عامل گرانی هستند یا ضریبدهنده؟
با بررسی تمام جوانب، میتوان گفت که پلتفرمهای آنلاین «علت تامه» گرانی نیستند، اما نقش «ضریبدهنده» (Multiplier) را بازی میکنند. یعنی اگر پتانسیل طبیعی بازار برای افزایش قیمت طلا ۳۰ درصد باشد، این ابزارها با تحریک تقاضا، تسهیل معاملات و ایجاد جو روانی، این رشد را به ۵۰ درصد یا بیشتر میرسانند.
سوالات متداول درباره تاثیر خرید آنلاین طلا
آیا خرید طلا از اپلیکیشنها باعث گرانی شده است؟
اپلیکیشنها به تنهایی عامل گرانی نیستند، اما با جذب پولهای خرد و افزایش سرعت گردش پول، روند صعودی قیمت را تسریع و تشدید کردهاند.
امنیت خرید طلا از پلتفرمهای آنلاین چقدر است؟
ریسک اصلی در این پلتفرمها، موضوع «پشتوانه فیزیکی» است. اگر پلتفرم معادل طلای فروخته شده، موجودی در خزانه نداشته باشد، عملاً در حال معامله روی کاغذ (یا عدد) است که ریسک بالایی دارد.
چرا قیمت طلا در اپلیکیشنها گاهی با بازار فرق دارد؟
در زمانهای نوسان شدید، اپلیکیشنها برای مدیریت ریسک و کنترل هجوم خریداران، ممکن است قیمتها را بالاتر از بازار فیزیکی (ایجاد حباب) تعیین کنند.
