این برنامه ها به دلیل دعوت از مهمانان ساختارشکن، طرح بی پرده موضوعاتی همچون مصرف مواد مخدر، پورنوگرافی و بدتر از آن، تریبون دادن به اراذل و اوباش شناسنامه دار برای تطهیر چهره خود، متهم به عبور از خطوط قرمز اخلاقی و عادی سازی ناهنجاری های اجتماعی شده اند.
اهمیت بررسی محتوای این برنامه های یوتیوبی در تاثیرگذاری عمیق آن ها بر قشر نوجوان و جوان نهفته است. وقتی مرزهای اخلاقی به بهانه جذب مخاطب و وایرال شدن نادیده گرفته می شود، رسانه از ابزار آگاهی بخشی به تریبونی برای قبح زدایی از جرائم تبدیل می گردد. دعوت از لات های مجازی یا بحث درباره لذت های کاذب مواد مخدر بدون حضور کارشناس منتقد و نظارت دقیق، زنگ خطری جدی برای فرهنگ عمومی است که نیازمند واکنش نهادهای مسئول می باشد تا جلوی سفیدشویی مجرمان گرفته شود.
سقوط اخلاقی در برنامه های یوتیوبی برای جذب بازدید
در دنیای رسانه های دیجیتال که نظارت های سنتی صدا و سیما وجود ندارد، برخی مجریان برای دیده شدن به هر ریسمانی چنگ می زنند. برنامه های یوتیوبی که این روزها قارچ گونه رشد کرده اند، به جای استفاده از آزادی بیان برای حل معضلات اجتماعی، گاهی خود به بخشی از معضل تبدیل می شوند. الگوی مشترک این برنامه ها، عبور از تابوها نه برای اصلاح، بلکه برای ایجاد شوک و جذب کلیک است.
منتقدان بر این باورند که مسئولیت اجتماعی مجریان در این پلتفرم ها کمرنگ شده است. وقتی یک سلبریتی که سال ها در رسانه ملی چهره ای موجه داشته، حالا در برنامه های یوتیوبی خود میزبان افرادی می شود که سبک زندگی مخرب را تبلیغ می کنند، اعتماد عمومی خدشه دار می شود. این روند می تواند به مشروعیت بخشی به فرهنگ های زیرزمینی و مخرب منجر شود.
عادی سازی روابط نامشروع و پورنوگرافی در «با ضیا»
برنامه «با ضیا» که از اوایل سال ۱۴۰۳ فعالیت خود را آغاز کرد، در یکی از قسمت های جنجالی خود میزبان فردی به نام ویتو پارسا بود. موضوع گفتگو، اعتیاد به پورنوگرافی عنوان شد، اما محتوای ارائه شده در این اپیزود از برنامه های یوتیوبی، بیشتر شبیه به یک کلاس آموزشی برای ورود به این صنعت کثیف بود.
در این مصاحبه، مهمان برنامه با جزئیات کامل از درآمدهای نجومی و دسترسی آسان به محتوای غیراخلاقی صحبت کرد. فقدان نقد جدی و عدم تاکید کافی بر جنبه های ویرانگر اخلاقی و قانونی این ماجرا، باعث شد تا خروجی کار به جای بازدارندگی، حس کنجکاوی مخاطبان نوجوان را تحریک کند. توصیف جذابیت های مالی این صنعت در یکی از پربیننده ترین برنامه های یوتیوبی فارسی، مصداق بارز عادی سازی روابط نامشروع و قبح زدایی از گناه است. سوالات جهت دار مجری نیز به جای چالش کشیدن مهمان، بستری برای تولید محتوای زرد فراهم کرد.
بحث های خطرناک درباره مواد مخدر و توهم زا
در اپیزودی دیگر از همین برنامه، با حضور دکتر آذرخش مکری، بحث به سمت مواد مخدر کشیده شد. اگرچه حضور یک متخصص می تواند مثبت باشد، اما نحوه پرداختن به موضوعاتی مانند ماری جوانا، کوکائین و قارچ های توهم زا در این دست از برنامه های یوتیوبی بسیار لبه تیغ است.
توصیف اثرات این مواد به عنوان تجربه ای «خلاقانه» یا «روحانی»، حتی اگر با ذکر عوارض همراه باشد، می تواند برای ذهن جستجوگر نوجوانان گمراه کننده باشد. بدون فیلترهای اخلاقی قوی و هشدارهای بازدارنده موثر، این گفتگوها خطر عادی سازی مصرف مواد را در پی دارد و ممکن است مخاطب جوان را به سمت تجربه این مواد سوق دهد.
فاجعه سفیدشویی اراذل در برنامه «رک»
اما شاید خطرناک ترین انحراف در میان برنامه های یوتیوبی اخیر، مربوط به برنامه «رک» با اجرای مجید واشقانی باشد. این برنامه که ابتدا با چهره های هنری شروع شد و سپس به سمت سیاست رفت، ناگهان میزبان «هانی کرده»، یکی از اشرار شناخته شده و سابقه دار تهران شد.
این اقدام، مرزهای جدیدی از بی اخلاقی رسانه ای را جابجا کرد. هانی کرده که سابقه چندین بار بازداشت و درگیری های خشن را در پرونده دارد و حتی تابستان امسال در طرح پلیس دستگیر شده بود، در این برنامه تریبونی رسمی پیدا کرد تا از خود قهرمان بسازد. این مصاحبه اگرچه به سرعت حذف شد، اما نفس عمل تولیدکنندگان این دسته از برنامه های یوتیوبی در دعوت از یک مجرم خطرناک، غیرقابل توجیه است.
تبدیل مجرم به سلبریتی و قهرمان سازی کاذب
در این برنامه، فرد شرور با لحنی طلبکارانه و افتخارآمیز از دوران شرارت و زندگی خود به عنوان «بچه لات» صحبت کرد. او حتی با ادبیاتی سخیف درباره وضعیت زندان ها و مسائلی مانند «فروش شورت هفتی صورتی» سخن گفت. این تصویرسازی که سعی داشت او را فردی «رک» و جذاب نشان دهد، دقیقا همان چیزی است که به آن «سفیدشویی اراذل و اوباش» می گویند.
تولیدکنندگان این برنامه های یوتیوبی دانسته یا ندانسته در حال تبدیل کردن اشرار به ستاره های رسانه ای هستند. وقتی یک مجرم با سابقه چاقوکشی و ایجاد رعب و وحشت، فرصت پیدا می کند تا بدون لکنت از اعمالش دفاع کند و حتی گلایه مند باشد، پیام خطرناکی به جامعه مخابره می شود: «خشونت راهی برای شهرت است.»
واکنش پلیس؛ انتقاد از ستاره سازی اراذل
سردار رادان، فرمانده کل انتظامی کشور، پیش از این نسبت به چنین اقداماتی هشدار داده بود. او تاکید کرده بود که مصاحبه با اراذل سطح یک در فضای مجازی و برنامه های یوتیوبی، زحمات طاقت فرسای پلیس را زیر سوال می برد. در حالی که ماموران جان بر کف پلیس در کف خیابان با این افراد مبارزه می کنند، برخی رسانه ها با دادن تریبون، آن ها را تبدیل به سلبریتی می کنند.
این تناقض آشکار، امنیت روانی جامعه را هدف قرار داده است. آزادی سریع این افراد پس از بازداشت و سپس حضورشان جلوی دوربین های با کیفیت برنامه های یوتیوبی، این شائبه را ایجاد می کند که خلافکاران از حاشیه امن برخوردارند و این موضوع می تواند جسارت سایر مجرمان را افزایش دهد.
مسئولیت اجتماعی فراموش شده در عصر لایک و ویو
چرا چنین محتواهایی تولید می شود؟ پاسخ ساده است: «بازدید و وایرال شدن». اما آیا هدف وسیله را توجیه می کند؟ سازندگان برنامه های یوتیوبی مانند «با ضیا» و «رک» باید بدانند که رسانه، ابزار سرگرمی صرف نیست. آن ها در برابر تک تک کلماتی که از تریبونشان پخش می شود مسئول هستند.
حرکت از مهمانان زرد هنری به سمت چهره های سیاسی مانند صادق زیباکلام و سپس سقوط به دره مصاحبه با اراذل، نشان دهنده یک روند نگران کننده در تولید محتوا است. اگر هدف آسیب شناسی است، باید با حضور روانشناسان جنایی و جامعه شناسان و با لحنی غیر افتخارآمیز انجام شود، نه اینکه میکروفون را در اختیار مجرم بگذاریم تا برای جامعه خط و نشان بکشد.
نتیجه گیری
روند فعلی برخی برنامه های یوتیوبی گفتگومحور در ایران، زنگ خطر بزرگی را برای ناظران اجتماعی و فرهنگی به صدا درآورده است. ترویج غیرمستقیم مواد مخدر، عادی سازی روابط نامشروع و فاجعه بارتر از همه، سفیدشویی و قهرمان سازی از اراذل و اوباش، نه تنها خدمت به آگاهی جامعه نیست، بلکه خیانت به امنیت روانی مردم است. زمان آن رسیده که نهادهای نظارتی و خود جامعه رسانه ای، استانداردهای اخلاقی سختگیرانه تری را برای فعالیت در فضای مجازی تعریف کنند تا این پلتفرم ها به جای آموزش و سرگرمی سالم، به ابزار تخریب فرهنگی تبدیل نشوند. برای مطالعه تحلیل های بیشتر می توانید به وبسایت پرداد خبر مراجعه کنید.
سوالات متداول
کدام برنامه های یوتیوبی اخیرا جنجال ساز شده اند؟
برنامه های گفتگومحور «با ضیا» با اجرای علی ضیا و «رک» با اجرای مجید واشقانی از جمله برنامه های یوتیوبی هستند که به دلیل محتوای خود مورد انتقاد شدید قرار گرفته اند.
مهمان جنجالی برنامه رک چه کسی بود؟
این برنامه میزبان «هانی کرده»، یکی از اشرار سابقه دار و شناخته شده تهران بود که مصاحبه با او به دلیل محتوای نامناسب و سفیدشویی جرم، انتقادات زیادی را برانگیخت و حذف شد.
چرا برنامه با ضیا مورد انتقاد قرار گرفت؟
این برنامه به دلیل طرح موضوعاتی مانند درآمدزایی از پورنوگرافی و بحث درباره اثرات مواد مخدر و توهم زا بدون هشدارهای بازدارنده کافی، متهم به عادی سازی ناهنجاری ها شده است.
نظر پلیس درباره مصاحبه با اراذل در فضای مجازی چیست؟
فرمانده انتظامی کشور صراحتا اعلام کرده است که مصاحبه با اراذل و تبدیل کردن آن ها به چهره های مشهور در برنامه های یوتیوبی و فضای مجازی، زحمات پلیس را هدر می دهد و به امنیت جامعه آسیب می زند.
