رسیدن به دورترین فاصله زمین از خورشید به چه معناست؟

پلانتیاریوم مسکو که یکی  از بزرگترین و پیشرفته‌ترین مراکز علمی و آموزشی در زمینه نجوم در جهان است، زمین در روز پنج‌شنبه ۳ ژوئیه به دورترین نقطه از خورشید در مدار خود خواهد رسید؛ نقطه‌ای که در نجوم با عنوان افِلیا (Aphelion) شناخته می‌شود.

مدار گردش زمین به دور خورشید یک دایره کامل نیست، بلکه اندکی بیضی‌شکل است. به همین دلیل، فاصله سیاره ما تا خورشید در طول سال به طور مداوم تغییر می‌کند. این تفاوت فاصله حدود ۳ درصد یا تقریباً ۵ میلیون کیلومتر است.

• اوج خورشیدی (Aphelion): به نقطه‌ای در مدار زمین گفته می‌شود که در آن، سیاره ما در دورترین فاصله از خورشید قرار می‌گیرد. این رویداد معمولاً در اوایل ماه ژوئیه رخ می‌دهد و فاصله به حدود ۱۵۲.۱ میلیون کیلومتر می‌رسد.
• حضیض خورشیدی (Perihelion): به نقطه‌ای گفته می‌شود که زمین در نزدیک‌ترین فاصله از خورشید قرار دارد. این اتفاق معمولاً در اوایل ژانویه رخ می‌دهد و فاصله به حدود ۱۴۷.۱ میلیون کیلومتر کاهش می‌یابد.

باور غلط رایج: چرا با وجود فاصله بیشتر، هوا گرم است؟

بسیاری به اشتباه تصور می‌کنند که تغییر فصل‌ها به دلیل دور یا نزدیک شدن زمین به خورشید است. اگر اینطور بود، امروز که در دورترین فاصله قرار داریم، باید شاهد هوای سردتری می‌بودیم. اما دلیل اصلی تغییر فصول، فاصله زمین از خورشید نیست، بلکه انحراف محور چرخش زمین است.

محور حدود ۲۳.۵ درجه نسبت به صفحه مداری خود کج شده است. در ماه ژوئیه، نیمکره شمالی به سمت خورشید متمایل است و به همین دلیل، پرتوهای خورشید را به صورت مستقیم‌تر و برای مدت طولانی‌تری دریافت می‌کند که این امر موجب فصل تابستان می‌شود. در مقابل، در ماه ژانویه، نیمکره شمالی از خورشید دور می‌شود و با دریافت نور مایل، فصل زمستان را تجربه می‌کند. بنابراین، تأثیر فاصله ۵ میلیون کیلومتری در مقایسه با تأثیر انحراف محوری، بر دمای هوا بسیار ناچیز است.

واحد نجومی (AU) چیست؟

اخترشناسان برای اندازه‌گیری فواصل عظیم در منظومه شمسی، از معیاری به نام «واحد نجومی» یا Astronomical Unit (AU) استفاده می‌کنند. هر واحد نجومی برابر با متوسط فاصله زمین تا خورشید، یعنی حدود ۱۴۹.۶ میلیون کیلومتر است. این معیار، مقایسه فواصل سیارات دیگر تا خورشید را آسان‌تر می‌کند.

سوالات متداول

دورترین فاصله زمین از خورشید چقدر است؟

این فاصله که به آن «اوج خورشیدی» یا افلیون می‌گویند، حدود ۱۵۲.۱ میلیون کیلومتر است.

این رویداد چه زمانی رخ می‌دهد؟

اوج خورشیدی معمولاً هر سال در اوایل ماه ژوئیه (اواسط تیرماه) اتفاق می‌افتد. امسال این رویداد در روز پنج‌شنبه ۳ ژوئیه (۱۳ تیر) رخ می‌دهد.

اگر از خورشید دورتر هستیم، چرا در نیمکره شمالی تابستان است؟

زیرا عامل اصلی تعیین‌کننده فصول، انحراف ۲۳.۵ درجه‌ای محور زمین است، نه فاصله آن از خورشید. در ماه ژوئیه، نیمکره شمالی به سمت خورشید متمایل است و نور مستقیم‌تری دریافت می‌کند که باعث گرما و فصل تابستان می‌شود.

نزدیک‌ترین فاصله زمین تا خورشید چقدر است؟

این فاصله که به آن «حضیض خورشیدی» یا پری‌هلیون می‌گویند، حدود ۱۴۷.۱ میلیون کیلومتر است و معمولاً در اوایل ماه ژانویه (اواسط دی‌ماه) رخ می‌دهد.

نتیجه‌گیری

قرار گرفتن زمین در دورترین فاصله از خورشید یک رویداد نجومی جالب است که یادآور پویایی و هندسه زیبای منظومه شمسی ماست. با این حال، این پدیده تأثیر محسوس و مستقیمی بر زندگی روزمره و شرایط آب و هوایی ما ندارد. عامل اصلی که فصول و گرمی و سردی هوا را تعیین می‌کند، کج بودن محور چرخش سیاره ماست. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید به وب‌سایت‌های معتبر نجومی مانند ناسا مراجعه کنید.