تیروئید پرکار چیست و چگونه متابولیسم را به هم می‌ریزد؟
همانطور که در توضیحات اینفوگرافی نیز به درستی اشاره شده است: “تمام فرآیند سوخت و ساز بدن وابسته به هورمون‌هایی است که توسط غده تیروئید تولید، ذخیره و آزاد می‌شوند.” این هورمون‌ها، به نام‌های تیروکسین (T4) و تری‌یدوتیرونین (T3)، سرعت متابولیسم بدن را کنترل می‌کنند؛ یعنی تعیین می‌کنند که بدن با چه سرعتی انرژی مصرف کرده و کالری بسوزاند.
در حالت پرکاری تیروئید، این غده بیش از حد نیاز هورمون ترشح می‌کند. این افزایش ناگهانی و بیش از حد هورمون‌ها، مانند این است که پدال گاز متابولیسم بدن تا انتها فشرده شود. در نتیجه، بسیاری از عملکردهای بدن سرعت گرفته و علائم متعددی بروز می‌کنند که می‌توانند کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهند. اگر این وضعیت درمان نشود، “متابولیسم به هم ریخته و ممکن است صدمات جبران‌ناپذیری به انسان وارد کند.”
علائم هشداردهنده پرکاری تیروئید (همانطور که در اینفوگرافی مشاهده می‌کنید):
پرکاری تیروئید می‌تواند خود را با نشانه‌های متعددی بروز دهد که در اینفوگرافی “پرداد خبر” به خوبی و به تفکیک به تصویر کشیده شده‌اند. در ادامه به توضیح هر یک از این علائم می‌پردازیم:
- کاهش وزن غیرمنتظره: حتی با وجود افزایش اشتها و خوردن بیشتر، ممکن است به دلیل افزایش شدید سوخت‌وساز بدن، وزن از دست بدهید.
- ضربان قلب سریع (تاکی‌کاردی): معمولاً ضربان قلب بیش از ۱۰۰ بار در دقیقه که در اینفوگرافی با نماد مربوطه نشان داده شده است.
- ضربان قلب نامنظم (آریتمی): اینفوگرافی به درستی به این علامت نیز اشاره کرده است که به‌ویژه نوعی از آن به نام فیبریلاسیون دهلیزی می‌تواند خطر سکته مغزی را افزایش دهد.
- تپش قلب: احساس کوبیدن یا لرزیدن قلب در قفسه سینه.
- افزایش اشتها: نیاز بیشتر بدن به انرژی باعث گرسنگی دائمی می‌شود، این مورد نیز در اینفوگرافی قابل مشاهده است.
- عصبانیت، اضطراب و تحریک‌پذیری: تغییرات خلقی و احساس بی‌قراری از علائم شایع هستند.
- لرزش دست‌ها و انگشتان: معمولاً یک لرزش خفیف که به آن ترمور می‌گویند.
- تعریق زیاد: همانطور که در اینفوگرافی با نماد قطرات عرق نشان داده شده، حتی در دمای معمولی یا بدون فعالیت بدنی این اتفاق رخ می‌دهد.
- تغییر در الگوی اجابت مزاج: معمولاً به صورت اسهال یا افزایش دفعات اجابت مزاج.
- بزرگ شدن غده تیروئید (گواتر): ممکن است به صورت یک تورم در جلوی گردن ظاهر شود، که یکی از علائم بصری مشخص در اینفوگرافی است.
- خستگی و ضعف عضلانی: با وجود افزایش انرژی کلی بدن، عضلات ممکن است احساس خستگی و ضعف کنند.
- مشکل در خوابیدن (بی‌خوابی): به دلیل افزایش تحریک‌پذیری و متابولیسم بالا.
- نازک شدن پوست: پوست ممکن است گرم، مرطوب و نازک‌تر از حد معمول شود.
- ریزش و نازک شدن موی سر: موها شکننده شده و دچار ریزش می‌شوند، که اینفوگرافی نیز به آن اشاره دارد.
- تغییرات در چرخه قاعدگی (در زنان): ممکن است دوره‌ها نامنظم، سبک‌تر یا حتی متوقف شوند. (این مورد در اینفوگرافی شما نبود اما از علائم مهم است)
- عدم تحمل گرما: افراد مبتلا به پرکاری تیروئید معمولاً احساس گرمای بیشتری نسبت به دیگران دارند. (این مورد نیز در اینفوگرافی شما نبود اما از علائم مهم است)
البته لازم به ذکر است که همه افراد تمام این علائم را تجربه نمی‌کنند و شدت علائم نیز می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. در افراد مسن‌تر، علائم ممکن است کمتر مشهود بوده یا با علائم بیماری‌های دیگر اشتباه گرفته شوند.
چه عواملی باعث پرکاری تیروئید می‌شوند؟
دلایل مختلفی می‌توانند منجر به پرکاری غده تیروئید شوند، از جمله شایع‌ترین آن‌ها:
- بیماری گریوز (Graves’ Disease): شایع‌ترین علت پرکاری تیروئید، یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه غده تیروئید را تحریک به تولید بیش از حد هورمون می‌کند.
- ندول‌ها یا گره‌های تیروئیدی پرکار (Toxic Nodules): گاهی یک یا چند گره (توده) در تیروئید بیش از حد فعال شده و هورمون زیادی تولید می‌کنند.
- تیروئیدیت (التهاب تیروئید): انواع مختلفی از التهاب تیروئید می‌توانند باعث نشت هورمون‌های ذخیره شده از غده به داخل خون و بروز علائم موقتی پرکاری شوند.
- مصرف بیش از حد ید: ید برای تولید هورمون‌های تیروئید ضروری است، اما مصرف بسیار زیاد آن (مثلاً از طریق برخی داروها یا مکمل‌ها) می‌تواند در برخی افراد باعث پرکاری شود.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر یک یا چند مورد از علائم ذکر شده، به‌ویژه آن‌هایی که در اینفوگرافی به وضوح نمایش داده شده‌اند (مانند کاهش وزن بی‌دلیل، ضربان قلب سریع یا نامنظم، تعریق غیرعادی یا تورم در ناحیه گردن)، را به طور مداوم تجربه می‌کنید، بهتر است برای بررسی دقیق‌تر به پزشک مراجعه کنید. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند.
تشخیص و درمان پرکاری تیروئید
پزشک معمولاً با بررسی سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و انجام آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح هورمون‌های تیروئید (TSH، T3 و T4) و گاهی آنتی‌بادی‌های تیروئیدی، پرکاری تیروئید را تشخیص می‌دهد. در برخی موارد ممکن است از روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی یا اسکن تیروئید نیز استفاده شود.
درمان پرکاری تیروئید به علت ایجادکننده آن، سن بیمار، وضعیت عمومی سلامت و شدت بیماری بستگی دارد و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- داروهای ضد تیروئید: این داروها تولید هورمون توسط غده تیروئید را کاهش می‌دهند.
- ید رادیواکتیو: این روش سلول‌های پرکار تیروئید را تخریب کرده و باعث کوچک شدن غده و کاهش تولید هورمون می‌شود.
- بتابلاکرها: این داروها مستقیماً پرکاری تیروئید را درمان نمی‌کنند، اما به کنترل علائمی مانند ضربان قلب سریع، لرزش و اضطراب کمک می‌کنند.
- جراحی (تیروئیدکتومی): در برخی موارد، ممکن است برداشتن تمام یا بخشی از غده تیروئید ضروری باشد.
سخن پایانی
پرکاری تیروئید یک بیماری قابل درمان است، اما نادیده گرفتن علائم آن می‌تواند منجر به مشکلات قلبی، پوکی استخوان، مشکلات چشمی (در بیماری گریوز) و بحران تیروئیدی (یک وضعیت اورژانسی نادر اما خطرناک) شود. آگاهی از نشانه‌های این بیماری، که اینفوگرافی “پرداد خبر” به خوبی آن‌ها را خلاصه کرده است، و مراجعه به‌موقع به پزشک، بهترین راه برای حفظ سلامتی و پیشگیری از عوارض آن است.
