وضعیت کنونی و آینده چک الکترونیک

اولین چک الکترونیکی در ایران، ۲۱ آبان ماه ۱۴۰۱ رونمایی شد و از آن زمان تاکنون، بانک مرکزی و شبکه بانکی گام‌های مهمی برای گسترش این خدمت برداشته‌اند. بنا بر اعلام رسمی، هم‌اکنون بانک‌های ملت، ملی، رسالت، رفاه، پارسیان، صادرات، تجارت، کشاورزی، توسعه تعاون، توسعه صادرات، پاسارگاد و گردشگری به طور کامل این خدمت را ارائه می‌دهند. پنج بانک دیگر شامل آینده، مهر ایران، سپه، مسکن و خاورمیانه نیز به زودی به این جمع خواهند پیوست.

آمارها نشان‌دهنده استقبال تدریجی از این خدمت است؛ تا ۱۸ فروردین ماه ۱۴۰۴ (سال جاری)، بالغ بر ۲۳۰ هزار فقره چک الکترونیکی توسط مشتریان صادر شده که از این تعداد، ۲۰۰ هزار فقره آن با موفقیت در شبکه بانکی کارسازی (وصول یا واگذار) شده است.

مهران محرمیان، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی، در خصوص وضعیت فعلی اظهار داشت: “در حال حاضر هر بانکی که دسته چک الکترونیکی به مشتری خود می‌دهد و آن مشتری، برگه چک الکترونیکی را صادر می‌کند و به ذی‌نفع می‌دهد، اگر ذی‌نفع یا گیرنده چک از طریق ابزارهای الکترونیکی همان بانک اقدام کند، می‌تواند وصول چک را به صورت کاملا غیرحضوری انجام دهد.”

وی تأکید کرد: “چک‌های الکترونیک فعلاً در بانک صادرکننده (به صورت کاملاً غیرحضوری) قابل پذیرش است، اما به تدریج با پیاده‌سازی کامل فرآیند‌ها، امسال (تا پایان ۱۴۰۴) در سایر بانک‌ها نیز چک‌های الکترونیک به صورت کاملاً غیرحضوری نقدپذیر خواهد شد.” او همچنین افزود که برنامه بانک مرکزی، حذف کامل چک کاغذی از شبکه بانکی طی سه سال آینده و جایگزینی آن با چک الکترونیکی است.

مزایای متعدد چک الکترونیکی برای اقتصاد و مردم

کارشناسان بانکی و اقتصادی مزایای قابل توجهی برای چک الکترونیکی برمی‌شمرند که می‌تواند تحول مثبتی در نظام پرداخت کشور ایجاد کند:

• افزایش امنیت و کاهش جعل: به گفته حجت‌الله فرزانی، کارشناس امور بانکی، یکی از مهم‌ترین مزیت‌های چک الکترونیکی، “حذف امکان دخل، تصرف و جعل توسط دارنده چک” است. این امر امنیت مبادلات را به شدت افزایش می‌دهد.
• سرعت و سهولت در مبادلات: تسریع در فرآیند صدور و وصول چک و کاهش نیاز به مراجعات حضوری، از دیگر مزایای مهم آن است که به صرفه‌جویی در زمان و هزینه شهروندان منجر می‌شود.
• شفافیت و کمک به اقتصاد: سیاوش غیبی‌پور، دیگر کارشناس اقتصادی، معتقد است که “افزایش شفافیت در حوزه معاملاتی که با چک‌های الکترونیکی شکل می‌گیرد، علاوه بر مزیت‌هایی که برای خود افراد دارد، در بحث‌های مالیاتی و موارد اقتصادی هم به کمک دولت خواهد آمد.” این شفافیت می‌تواند به رونق معاملات سالم و بهبود چرخه اقتصادی و تولید کمک کند.
• کاهش هزینه‌های مبادلاتی: استفاده از فناوری اطلاعات در این فرآیند، هزینه‌های مرتبط با چاپ، جابجایی و نگهداری چک‌های کاغذی را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد.

با تکمیل زیرساخت‌ها و فراگیر شدن استفاده از چک الکترونیک، انتظار می‌رود این مزایا بیش از پیش در نظام اقتصادی کشور و برای عموم مردم ملموس شود و گامی بلند در جهت مدرن‌سازی خدمات بانکی و تسهیل فضای کسب‌وکار برداشته شود.

پایان/