در این مطلب، نگاهی به ۱۶ مورد از خطرناک ترین بیماری های قرن خواهیم داشت که تأثیرات عمیقی بر جوامع بشری گذاشته‌اند.

بیماری چیست و شناخت خطرناک ترین بیماری های قرن

بیماری به هر وضعیت غیرطبیعی گفته می‌شود که عملکرد طبیعی بدن یا ذهن را مختل کند. این اختلال می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی چون ویروس‌ها، باکتری‌ها، ژنتیک، شرایط محیطی نامناسب، سبک زندگی ناسالم یا حتی فشارهای روانی باشد. شدت و سرعت انتشار، میزان مرگ‌ومیر بالا، دشواری در کنترل یا نبود درمان قطعی، و تأثیرات گسترده اجتماعی و اقتصادی، برخی بیماری‌ها را در دسته خطرناک ترین بیماری های قرن قرار می‌دهد.

معرفی ۱۶ مورد از خطرناک ترین بیماری های قرن

۱. اچ‌آی‌وی یا ایدز (HIV/AIDS)

این بیماری ویروسی با تضعیف سیستم ایمنی، فرد را در برابر عفونت‌ها و سرطان‌ها آسیب‌پذیر می‌کند. انتقال از طریق خون، مایعات جنسی، از مادر به نوزاد و سرنگ آلوده صورت می‌گیرد. عدم درمان منجر به مرحله ایدز (AIDS) می‌شود. با وجود داروهای ضدویروسی که کیفیت و طول عمر بیماران را افزایش داده‌اند، ایدز همچنان یکی از تهدیدهای بزرگ سلامت جهانی است.

۲. کووید-۱۹ (COVID-19)

ناشی از ویروس کرونا (SARS-CoV-2)، این بیماری تنفسی از طریق قطرات تنفسی منتقل شده و علائمی از خفیف تا نارسایی تنفسی و مرگ ایجاد می‌کند. سرعت انتشار بالا و تأثیرات وسیع اجتماعی و اقتصادی، آن را به یکی از خطرناک ترین بیماری های قرن تبدیل کرده است. واکسن‌ها و اقدامات بهداشتی در کنترل آن نقش داشته‌اند، اما همچنان جهش‌های ویروس چالش‌برانگیز است.

۳. سرطان (Cancer)

سرطان شامل گروهی از بیماری‌هاست که با رشد کنترل‌نشده و گسترش سلول‌های غیرطبیعی مشخص می‌شود. عواملی چون وراثت، مواد سرطان‌زا، و سبک زندگی ناسالم در بروز آن نقش دارند. با وجود پیشرفت‌ها در تشخیص زودهنگام و درمان (شیمی‌درمانی، پرتودرمانی، جراحی)، سرطان همچنان از علل اصلی مرگ‌ومیر در جهان است.

۴. ابولا (Ebola)

یک بیماری ویروسی حاد و بسیار کشنده، عمدتاً در آفریقا، که از طریق تماس مستقیم با مایعات بدن فرد یا حیوان آلوده منتقل می‌شود. علائم اولیه شبیه آنفلوآنزا بوده و به سرعت به خونریزی‌های شدید داخلی و خارجی پیشرفت می‌کند. نرخ مرگ‌ومیر بالا و نبود درمان قطعی، آن را بسیار خطرناک کرده است.

۵. هپاتیت B و C

این دو بیماری ویروسی به کبد حمله کرده و می‌توانند منجر به التهاب مزمن، سیروز یا سرطان کبد شوند. انتقال از طریق خون آلوده، روابط جنسی محافظت‌نشده و از مادر به نوزاد رخ می‌دهد. هپاتیت B با واکسن قابل پیشگیری است و درمان‌های مؤثری برای هپاتیت C وجود دارد، اما شیوع گسترده و عوارض بلندمدت آن‌ها را در لیست خطرناک ترین بیماری های قرن قرار داده است.

۶. بیماری سل (Tuberculosis – TB)

یک بیماری عفونی باکتریایی که عمدتاً ریه‌ها را درگیر می‌کند و از طریق قطرات تنفسی فرد مبتلا منتقل می‌شود. علائم شامل سرفه مزمن، تب، تعریق شبانه و کاهش وزن است. با وجود درمان دارویی، مقاومت دارویی به یک چالش جدی تبدیل شده و سل همچنان قربانیان زیادی، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، می‌گیرد.

۷. آنفلوآنزاهای همه‌گیر (Pandemic Influenza)

انواعی از ویروس آنفلوآنزا (عمدتاً نوع A) که به دلیل جهش‌های ژنتیکی، قابلیت انتشار سریع و گسترده در سطح جهانی پیدا می‌کنند. نمونه‌های تاریخی مانند آنفلوآنزای اسپانیایی (۱۹۱۸) و H1N1 (۲۰۰۹) نشان‌دهنده قدرت بالای بیماری‌زایی و مرگ‌ومیر این همه‌گیری‌ها هستند. واکسیناسیون و آمادگی نظام‌های بهداشتی برای مقابله با آن‌ها حیاتی است.

۸. هاری (Rabies)

بیماری ویروسی کشنده که از طریق بزاق حیوانات آلوده (معمولاً گازگرفتگی) به انسان منتقل شده و سیستم عصبی را هدف قرار می‌دهد. پس از بروز علائم، تقریباً همیشه منجر به مرگ می‌شود. پیشگیری از طریق واکسیناسیون (انسان و حیوانات) و دوری از حیوانات مشکوک تنها راه مقابله است.

۹. ویروس ماربورگ (Marburg Virus)

از خانواده ویروس ابولا، باعث تب و خونریزی شدید با نرخ مرگ‌ومیر بسیار بالا (تا ۸۰٪) می‌شود. انتقال از طریق تماس مستقیم با ترشحات بدن افراد یا حیوانات آلوده (مانند خفاش‌های میوه‌خوار) صورت می‌گیرد. نبود درمان مؤثر و شدت بیماری، آن را بسیار خطرناک ساخته است.

۱۰. زیکا و چیکونگونیا (Zika and Chikungunya)

هر دو بیماری ویروسی توسط پشه‌های آلوده (عمدتاً پشه آئدس) منتقل می‌شوند و در مناطق گرمسیری شایع هستند. زیکا می‌تواند باعث نقایص مادرزادی جدی (مانند میکروسفالی) شود. چیکونگونیا باعث تب و درد مفاصل شدید و طولانی‌مدت می‌شود. درمان خاصی برای هیچ‌کدام وجود ندارد و پیشگیری بر کنترل پشه و محافظت از گزش متمرکز است.

۱۱. آبله مرغان (Chickenpox)

بیماری ویروسی واگیردار (ناشی از ویروس واریسلا-زوستر) که بیشتر در کودکان با تب و بثورات پوستی تاول‌مانند بروز می‌کند. اگرچه معمولاً خفیف است، اما در بزرگسالان یا افراد با نقص ایمنی می‌تواند عوارض جدی ایجاد کند. واکسن آن موجود است.

۱۲. بیماری‌های خودایمنی (Autoimmune Diseases)

گروهی از اختلالات که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت‌های خودی حمله می‌کند (مانند لوپوس، آرتریت روماتوئید، دیابت نوع ۱، ام‌اس). علت دقیق نامشخص است (ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی). این بیماری‌ها مزمن بوده و درمان قطعی ندارند اما قابل کنترل هستند. تأثیر طولانی‌مدت بر کیفیت زندگی، آن‌ها را در این لیست قرار می‌دهد.

۱۳. هانتاویروس (Hantavirus)

گروهی از ویروس‌ها که از طریق تماس با ادرار، مدفوع یا بزاق جوندگان آلوده منتقل می‌شوند. می‌تواند باعث سندروم ریوی هانتاویروس (HPS)، یک بیماری تنفسی شدید با نرخ مرگ‌ومیر بالا شود. پیشگیری از طریق دوری از جوندگان و محیط‌های آلوده است.

۱۴. ویروس دنگی (Dengue Virus)

از طریق نیش پشه آلوده آئدس منتقل شده و باعث تب دنگی با علائمی چون تب بالا، درد شدید عضلات و مفاصل و در موارد شدید خونریزی می‌شود. در مناطق گرمسیری شایع است و نوع شدید آن می‌تواند کشنده باشد. کنترل پشه راه اصلی مقابله است.

۱۵. روتاویروس (Rotavirus)

عامل اصلی اسهال حاد و کم‌آبی شدید در کودکان زیر ۵ سال. از طریق تماس با مدفوع یا اشیای آلوده منتقل می‌شود. واکسن آن موجود است و توانسته مرگ‌ومیر را کاهش دهد، اما همچنان در کشورهای در حال توسعه یک تهدید است.

۱۶. سارس (SARS) و مرس (MERS)

دو بیماری تنفسی شدید ناشی از ویروس‌های کرونا که در اوایل قرن ۲۱ باعث نگرانی جهانی شدند. سارس (۲۰۰۲، چین) و مرس (۲۰۱۲، عربستان سعودی) با تب، سرفه و نارسایی تنف renversement به به به همراه بودند. نرخ مرگ‌ومیر مرس بالاتر بود اما سارس سریع‌تر منتشر شد. نبود درمان قطعی و قدرت سرایت بالا، آن‌ها را خطرناک ساخت.

سوالات متداول؛ خطرناک ترین بیماری های قرن

معیارهای اصلی برای دسته‌بندی یک بیماری به عنوان یکی از خطرناک ترین بیماری های قرن چیست؟

معیارهای اصلی شامل میزان مرگ‌ومیر بالا، سرعت و گستردگی شیوع، دشواری در کنترل و درمان، نبود درمان یا واکسن مؤثر، و تأثیرات عمیق و گسترده بر سلامت عمومی، جامعه و اقتصاد است.

چند نمونه از بیماری‌های ویروسی که در این لیست قرار دارند کدامند؟

بسیاری از بیماری‌های این لیست ویروسی هستند، از جمله اچ‌آی‌وی/ایدز، کووید-۱۹، ابولا، هپاتیت B و C، آنفلوآنزاهای همه‌گیر، هاری، ماربورگ، زیکا، چیکونگونیا، آبله مرغان، هانتاویروس، دنگی، روتاویروس، سارس و مرس.

آیا همه بیماری‌های ذکر شده در این لیست واگیردار هستند؟

اکثر بیماری‌های ذکر شده مانند بیماری‌های ویروسی و سل، واگیردار هستند. اما سرطان (به جز موارد نادری که با ویروس‌های انکوژن مرتبط است) و بیماری‌های خودایمنی به‌طور معمول از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شوند، هرچند عوامل ژنتیکی یا محیطی مشترک ممکن است در بروز آن‌ها در یک خانواده نقش داشته باشد.

نتیجه‌گیری: آشنایی با این ۱۶ دسته از خطرناک ترین بیماری های قرن نشان می‌دهد که سلامت فردی و اجتماعی نیازمند توجه و اقدام مستمر است. پیشگیری، آموزش همگانی، حمایت از تحقیقات علمی، تلاش برای عدالت در دسترسی به خدمات درمانی و آمادگی نظام‌های بهداشتی در سطح جهانی، ابزارهای کلیدی ما برای مقابله با این تهدیدات و حفظ بزرگترین سرمایه انسانی، یعنی سلامت، هستند.