گودزیلا؛ آشکارترین نماد فاجعه اتمی
گودزیلا مشهورترین نمونه از رابطه پیچیده ژاپن با انرژی هسته‌ای است. او موجودی ماقبل تاریخ است که توسط آزمایش‌های اتمی آمریکا در اقیانوس آرام از خواب بیدار شده است. ویلیام تسوتسویی، استاد تاریخ دانشگاه اتاوا و نویسنده کتاب «گودزیلا در ذهن من»، می‌گوید: «هیولاها به ترس‌های انتزاعی، چهره و شکل می‌بخشند. در دهه ۱۹۵۰، گودزیلا این نقش را برای ژاپنی‌ها در مواجهه با انرژی اتمی، تشعشعات و خاطرات بمب‌ها ایفا کرد.»
بسیاری پس از تماشای فیلم اصلی گودزیلا در سال ۱۹۵۴ که در آن توکیو با خاک یکسان می‌شد، با اشک سینما را ترک کردند. گفته می‌شود که متخصصان جلوه‌های ویژه، پوست عمیقاً چروکیده و زخمی این هیولا را از روی کلوئیدهای (زخم‌های گوشتی) بازماندگان هیروشیما و ناکازاکی الگوبرداری کرده‌اند.
پژواک بمب در انیمه و مانگا
این تاثیر تنها به گودزیلا محدود نمی‌شود. ویلیام تسوتسویی به مانگای «اتم قدرتمند» که در جهان با نام «پسر فضایی» (Astro Boy) شناخته می‌شود، اشاره می‌کند. همچنین انیمه‌هایی با شهرت جهانی همچون «آکیرا»، «نئون جنسیس اونگلیون» و «حمله به تایتان»، همگی انفجارهای عظیم و مضامین «رنج شدید» و رهایی از آسیب‌های روحی را به تصویر می‌کشند که به گفته کارشناسان، ریشه در همین ترومای ملی دارد.
بازتاب فاجعه در ادبیات ژاپن
بمباران اتمی آمریکا در اوت ۱۹۴۵ به مرگ حدوداً ۱۴۰ هزار نفر در هیروشیما و ۷۴ هزار نفر در ناگازاکی منجر شد. یوکو تاوادا، نویسنده ژاپنی، تأیید می‌کند که در دنیای ادبیات، برخی آثار به طور مستقیم «وحشت محض ناشی از بمب اتمی» را روایت می‌کنند، اما بسیاری دیگر به شکلی غیرمستقیم به آن می‌پردازند.
رمان «باران سیاه» نوشته ماسوجی ایبوسه در سال ۱۹۶۵، یکی از شناخته‌شده‌ترین روایت‌ها از بیماری ناشی از تشعشعات است. اما از آنجایی که نویسنده خود از بازماندگان بمباران نبود، این بحث به راه افتاد که «چه کسی حق نوشتن این نوع داستان را دارد؟» این سوالی است که ویکتوریا یانگ از دانشگاه کمبریج به آن اشاره می‌کند و نشان‌دهنده عمق حساسیت این موضوع است.
سوالات متداول
ارتباط گودزیلا با بمب اتمی چیست؟
گودزیلا یک استعاره مستقیم از بمب اتمی است. در داستان اصلی، او یک هیولای باستانی است که در اثر آزمایش‌های بمب اتمی آمریکا در اقیانوس آرام، بیدار و جهش یافته می‌شود و نمادی از نیروی ویرانگر و غیرقابل کنترل طبیعت در برابر دستکاری‌های بشر است.
آیا ظاهر گودزیلا نیز از این فاجعه الهام گرفته شده است؟
بله، گفته می‌شود که طراحان جلوه‌های ویژه در فیلم اصلی (۱۹۵۴)، پوست زخمی و چروکیده گودزیلا را با الهام از کلوئیدها (زخم‌های گوشت اضافه) که بر روی بدن بازماندگان بمباران هیروشیما و ناکازاکی ایجاد شده بود، طراحی کرده‌اند.
به جز گودزیلا، کدام آثار فرهنگی ژاپن تحت تأثیر بمب اتم بوده‌اند؟
کارشناسان معتقدند مضامین ویرانی و رنج در بسیاری از انیمه‌ها و مانگاهای معروف مانند «آکیرا»، «نئون جنسیس اونگلیون» و «حمله به تایتان» و همچنین آثار ادبی مهمی چون رمان «باران سیاه»، ریشه در ترومای ناشی از این فاجعه دارند.
آمار تلفات حملات اتمی به ژاپن چقدر بود؟
بمباران اتمی آمریکا منجر به کشته شدن حدود ۱۴۰ هزار نفر در هیروشیما و ۷۴ هزار نفر در ناگازاکی شد.
نتیجه‌گیری
تاثیر حمله اتمی بر فرهنگ ژاپن یک واقعیت انکارناپذیر است. این فاجعه تاریخی نه تنها سیاست و اقتصاد، بلکه عمیق‌ترین لایه‌های هنری و فرهنگی این کشور را نیز شکل داده است. از نفس‌های اتمی گودزیلا گرفته تا ویرانی‌های عظیم در انیمه‌ها، همگی پژواکی از ترسی هستند که همچنان در حافظه جمعی این ملت باقی مانده است؛ ترسی که ژاپن آن را به هنری جهانی و تأثیرگذار تبدیل کرده است.
