کاهش طول دوره کارشناسی ارشد و دکتری و حذف آزمون جامع کلید خورد/ انقلاب در آموزش عالی

جزئیات کاهش طول دوره کارشناسی ارشد و دکتری ؛ ارشد یک ساله می شود

وزیر علوم در تشریح جزئیات طرح کاهش طول دوره کارشناسی ارشد و دکتری، بر لزوم بازنگری در قوانین دست و پا گیر آموزشی تاکید کرد. بر اساس گفته های سیمایی صراف، در مقطع کارشناسی ارشد، ساختار سنتی ۲ تا ۳ ساله تغییر خواهد کرد. با اقدامات جدید، طول این دوره به یک سال کاهش می یابد. این به معنای آن است که دانشجویان باید با فشردگی بیشتری دروس را گذرانده و عملا در ترم سوم تحصیلی، پایان نامه خود را ارائه دهند.

برای عملیاتی شدن این طرح، تعداد واحدهای درسی در این مقطع نیز کاهش خواهد یافت. این اقدام در راستای سیاست چابک سازی سیستم آموزشی و جلوگیری از اتلاف وقت دانشجویان در کلاس هایی است که شاید بازدهی لازم را ندارند. هدف این است که دانشجو سریع تر وارد فاز پژوهشی شده و خروجی علمی داشته باشد.

تغییرات بنیادین در دکتری؛ خداحافظی با آزمون جامع

بخش دوم و شاید جنجالی تر طرح کاهش طول دوره کارشناسی ارشد و دکتری، مربوط به مقطع دکتری تخصصی (PhD) است. وزیر علوم اعلام کرد که مدت زمان استاندارد این دوره از ۴ سال به ۳ سال کاهش می یابد. اما مهم ترین خبر، تغییر در نحوه ارزیابی دانشجویان دکتری است.

آزمون جامع که همواره یکی از بزرگترین کابوس ها و گلوگاه های دانشجویان دکتری بوده، قرار است با روش های جایگزین حذف شود. وزیر علوم در این باره گفت: “بناست به جای امتحان جامع، ۳ جایگزین به دانشجو داده شود. اگر دانشجو نتوانست آن ها را انجام دهد، باید امتحان جامع دهد.”

جایگزین های آزمون جامع چیست؟

سیمایی صراف تصریح کرد که به جای صرف یک سال وقت برای مطالعه منابع امتحان جامع، دانشجو می تواند یک مقاله پژوهشی معتبر یا یک اختراع ثبت شده ارائه دهد. استدلال وزارت علوم این است که زمانی که صرف آمادگی برای آزمون می شود، می تواند صرف تولید علم واقعی و کاربردی شود. این تغییر رویکرد در راستای طرح کاهش طول دوره کارشناسی ارشد و دکتری، می تواند انگیزه پژوهشی را افزایش دهد.

مقررات زائد؛ عامل اعصاب خردی دانشجویان

یکی از دلایل اصلی اجرای طرح کاهش طول دوره کارشناسی ارشد و دکتری، پاسخ به شکایات مکرر دانشجویان از بوروکراسی اداری و آموزشی است. وزیر علوم با اذعان به حق بودن اعتراضات دانشجویان گفت: “بیشترین شکایتی که به من می شود، از همین مقررات زائد است. این مقررات برای دانشجویان و خانواده ها هزینه مالی ایجاد می کند، وقت شان را می گیرد و اعصاب شان را خرد می کند.”

حذف این مقررات و کوتاه کردن دوره تحصیل، نه تنها بار مالی را از دوش خانواده ها برمی دارد، بلکه ورود نیروی متخصص جوان به چرخه اقتصادی و اجتماعی کشور را تسریع می کند.

گذار از پژوهشگاه به اندیشکده؛ حل مسئله محور

وزیر علوم در بخش دیگری از سخنانش به آسیب شناسی وضعیت پژوهش در کشور پرداخت. وی با اشاره به اینکه پژوهشگاه ها در دهه های گذشته شکل گرفتند اما اکنون دچار خلاء کارکردی شده اند، از ایجاد ساختار جدیدی به نام “اندیشکده” خبر داد.

تفاوت اصلی اندیشکده با پژوهشگاه در “مسئله محور” بودن آن است. در حالی که پژوهشگاه ها ممکن است درگیر تحقیقات نظری باشند، اندیشکده ها وظیفه دارند برای مسائل خاص کشور راه حل ارائه دهند. این رویکرد می تواند خروجی علمی طرح کاهش طول دوره کارشناسی ارشد و دکتری را به سمت نیازهای واقعی جامعه هدایت کند.

مثال حکمرانی آب و آسیب های اجتماعی

سیمایی صراف با انتقاد از نادیده گرفته شدن هشدارهای دانشگاهیان در سال های گذشته، به بحران آب و آسیب های اجتماعی اشاره کرد. وی گفت: “سال ها دانشگاه ها هشدارها را داده بودند اما چون حکمرانی علمی نبوده است، حرفی گوش داده نشده است. قبول کنیم صدای دانشگاه ها را خوب گوش نمی دهیم.”

مقایسه بودجه آموزش عالی ایران با منطقه

یکی از نکات تکان دهنده در سخنان وزیر، مقایسه بودجه دانشگاه های ایران با رقبای منطقه ای بود. وی فاش کرد که کل بودجه آموزش عالی ایران حدود ۷۰۰ میلیون دلار است که تنها ۲۵ صدم درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) را شامل می شود.

این در حالی است که یک دانشگاه در همین منطقه به تنهایی نیم میلیارد دلار بودجه دارد و رژیم صهیونیستی ۵ درصد از GDP خود را به دانشگاه اختصاص داده است. وزیر علوم با اشاره به این آمار، از منتقدان خواست با دانشگاه ها مهربان تر باشند و به استادان و دانشجویانی که با این بودجه اندک کار می کنند، افتخار کنند. این کمبود بودجه، لزوم اجرای طرح هایی مانند کاهش طول دوره کارشناسی ارشد و دکتری برای مدیریت بهتر منابع را دوچندان می کند.

دستاوردها و هشدارهای امنیتی

با وجود مشکلات بودجه ای، دستاوردهای فناورانه دانشگاه ها قابل توجه بوده است. تولید ۲ هزار محصول تحریمی در پارک های علم و فناوری و انعقاد ۴ هزار قرارداد با صنایع دفاعی، نشان از پتانسیل بالای دانشگاه ها دارد. وزیر علوم از دانشجویان خواست راوی این نقاط قوت باشند.

در پایان، وزیر علوم هشداری جدی در خصوص فضای دانشگاه ها داد. وی با اشاره به برنامه ریزی دشمن برای اغتشاش در کشور، تاکید کرد: “باید مراقبت کرد از دانشگاه این اتفاق رخ ندهد. نباید از رشد، تعالی و پیشرفت علمی کشور غفلت کنیم، به خصوص اینکه رقبای ما با سرعت در حال پیشرفت هستند.” طرح کاهش طول دوره کارشناسی ارشد و دکتری نیز باید در بستری آرام و علمی اجرا شود تا به نتیجه مطلوب برسد.

سوالات متداول؛ کاهش طول دوره کارشناسی ارشد و دکتری

آیا طول دوره کارشناسی ارشد برای همه رشته ها یک سال می شود؟

وزیر علوم اعلام کرده است که با اقدامات جدید، طول دوره کارشناسی ارشد یک سال می شود و تعداد واحدها کاهش می یابد. جزئیات دقیق برای رشته های مختلف باید در بخشنامه های آتی مشخص شود.

آیا آزمون جامع دکتری به طور کامل حذف شده است؟

خیر، آزمون جامع به طور مطلق حذف نشده است، بلکه سه جایگزین (مانند مقاله پژوهشی یا اختراع) برای آن در نظر گرفته شده است. اگر دانشجو بتواند جایگزین ها را ارائه دهد، از آزمون معاف می شود، در غیر این صورت باید امتحان دهد.

طول دوره دکتری چند سال خواهد شد؟

طبق طرح جدید کاهش طول دوره کارشناسی ارشد و دکتری، دوره دکتری از ۴ سال به ۳ سال کاهش می یابد.

این تغییرات از چه زمانی اجرا می شود؟

وزیر علوم اعلام کرده است که این طرح در دستور کار قرار گرفته است. زمان دقیق اجرا بستگی به تصویب نهایی و ابلاغ بخشنامه ها به دانشگاه ها دارد، اما رویکرد وزارتخانه اجرای سریع تر آن است.

نتیجه گیری

طرح جدید وزارت علوم برای کاهش طول دوره کارشناسی ارشد و دکتری، یک جراحی بزرگ در بدنه آموزش عالی کشور محسوب می شود. تبدیل دوره ارشد به یک سال و دکتری به سه سال، همراه با حذف آزمون جامع، می تواند نشاط و سرعت را به دانشگاه ها بازگرداند و از فرسودگی دانشجویان جلوگیری کند.

اما موفقیت  کاهش طول دوره کارشناسی ارشد و دکتری در گروی آن است که “کاهش کمیت” منجر به “کاهش کیفیت” نشود و جایگزین های در نظر گرفته شده (مانند مقالات و اختراعات) به صورت واقعی و نه صوری محقق شوند. همچنین توجه به بودجه و زیرساخت های پژوهشی، شرط لازم برای اثربخشی این تغییرات ساختاری است. برای پیگیری اخبار دانشگاهی می توانید به وبسایت پرداد خبر مراجعه کنید.