در دنیایی که به نظر می‌رسد سینما برای غافلگیر کردن مخاطبانش به چالش کشیده شده، گاهی اثری ظهور می‌کند که با جسارت، خلاقیت و نگاهی کاملاً نو، تمامی قواعد را بر هم می‌زند و تجربه‌ای فراموش‌نشدنی را رقم می‌زند. فیلم Poor Things (بیچارگان)، جدیدترین ساخته کارگردان صاحب‌سبک یونانی، یورگوس لانتیموس، دقیقاً چنین اثری است.
این فیلم که پس از کسب شیر طلایی جشنواره ونیز، موفق به دریافت چهار جایزه اسکار از جمله جایزه بهترین بازیگر نقش اول زن برای اما استون شد، یک کمدی سیاه، علمی-تخیلی، گوتیک و عمیقاً فمینیستی است که بر اساس رمانی به همین نام از آلاسدایر گری ساخته شده است.
فیلم Poor Things با داستان فرانکنشتاین‌گونه خود، دنیای بصری خیره‌کننده و سورئال، و روایتی بی‌پروا از سفر یک زن برای کشف خود و جهان، نه تنها یکی از تحسین‌شده‌ترین فیلم‌های سال‌های اخیر، بلکه یکی از مهم‌ترین و بحث‌برانگیزترین آثار سینمای معاصر است. این مقاله به بررسی عمیق‌تر لایه‌های مختلف این شاهکار هنری، از کارگردانی و بازیگری گرفته تا مضامین فلسفی و اجتماعی آن می‌پردازد.
شناسنامه و معرفی کلی فیلم Poor Things، اثری از یک تیم هنری برجسته و خلاق
برای ورود به دنیای منحصربه‌فرد فیلم Poor Things، ابتدا بهتر است با مشخصات کلیدی و تیم سازنده آن آشنا شویم.
۱. کارگردان، نویسنده و منبع اقتباس: امضای مؤلفان صاحب‌سبک
کارگردان: یورگوس لانتیموس (Yorgos Lanthimos): کارگردان یونانی که با فیلم‌هایی چون “خرچنگ” (The Lobster) و “سوگلی” (The Favourite)، به دلیل سبک منحصربه‌فرد، دیالوگ‌های عجیب و غریب و نگاه طنزآمیز و انتقادی به روابط انسانی شهرت جهانی دارد. فیلم Poor Things را می‌توان بلندپروازانه‌ترین و از نظر بصری، غنی‌ترین اثر او تا به امروز دانست.
نویسنده: تونی مک‌نامارا (Tony McNamara): او که پیش از این نیز در فیلم “سوگلی” با لانتیموس همکاری کرده بود، بار دیگر با فیلمنامه‌ای هوشمندانه، پر از دیالوگ‌های نیش‌دار و طنزآمیز، به داستان جان بخشیده است.
منبع اقتباس: این فیلم بر اساس رمانی به همین نام نوشته نویسنده اسکاتلندی، آلاسدایر گری (Alasdair Gray) در سال ۱۹۹۲ ساخته شده است.
۲. بازیگران اصلی: درخشش اما استون در کنار مارک رافلو و ویلم دفو
هسته اصلی موفقیت فیلم، بازی‌های خیره‌کننده آن است. اما استون (Emma Stone) در نقش بلا بکستر، مارک رافلو (Mark Ruffalo) در نقش دانکن ودربرن، و ویلم دفو (Willem Dafoe) در نقش دکتر گادوین بکستر، گروه بازیگران اصلی را تشکیل می‌دهند.
۳. سال اکران و افتخارات بزرگ و جوایز سینمایی
فیلم Poor Things برای اولین بار در سپتامبر ۲۰۲۳ در هشتادمین جشنواره فیلم ونیز به نمایش درآمد و موفق به کسب جایزه معتبر “شیر طلایی” شد. اکران عمومی آن در اواخر ۲۰۲۳ و اوایل ۲۰۲۴ صورت گرفت و در نهایت در نود و ششمین دوره جوایز اسکار، موفق به دریافت چهار جایزه از جمله بهترین بازیگر نقش اول زن، بهترین طراحی صحنه، بهترین طراحی لباس و بهترین چهره‌پردازی و آرایش مو گردید.
خلاصه داستان فیلم Poor Things: سفر شگفت‌انگیز، عجیب و غریب و جسورانه بلا بکستر برای کشف جهان و خویشتن
داستان فیلم Poor Things یک بازآفرینی مدرن و فمینیستی از داستان کلاسیک فرانکنشتاین است.
۱. تولدی دوباره و غیرمتعارف در آزمایشگاه یک دانشمند عجیب
داستان در دوران ویکتوریایی و در لندن آغاز می‌شود. ما با بلا بکستر (اما استون) آشنا می‌شویم؛ زنی جوان که پس از خودکشی، توسط یک دانشمند نابغه اما عجیب و غریب و با چهره‌ای نامتعارف به نام دکتر گادوین “گاد” بکستر (ویلم دفو) به زندگی بازگردانده می‌شود. دکتر بکستر برای این کار، مغز نوزاد به دنیا نیامده بلا را در بدن او قرار می‌دهد. نتیجه، زنی بالغ با ذهن یک کودک نوپاست که باید همه چیز را از ابتدا بیاموزد.
۲. فرار به سوی ماجراجویی، تجربه و کشف لذت‌های دنیای بزرگ
زندگی کنترل‌شده بلا در خانه “گاد”، با ورود وکیل فاسد و خوش‌گذرانی به نام دانکن ودربرن (مارک رافلو) دگرگون می‌شود. بلا که تشنه تجربه و شناخت دنیای بیرون است، با دانکن فرار کرده و سفری پرماجرا را در شهرهای لیسبون، اسکندریه و پاریس آغاز می‌کند. در این سفر، او با مفاهیمی چون لذت، پول، رنج، فلسفه، جامعه و استقلال آشنا می‌شود.
۳. تکامل شگفت‌انگیز از یک موجود معصوم و بی‌تجربه به یک زن مستقل و قدرتمند
هسته اصلی فیلم Poor Things، سفر تکاملی شگفت‌انگیز بلا است. او با سرعتی باورنکردنی از نظر ذهنی، عاطفی و جنسی رشد می‌کند و به تدریج از یک موجود معصوم و تحت کنترل مردان اطرافش، به یک زن کاملاً مستقل، آگاه و قدرتمند تبدیل می‌شود که کنترل سرنوشت خود را به دست می‌گیرد. این سفر، قلب تپنده داستان فیلم است.
تحلیل سبک بصری و کارگردانی منحصربه‌فرد، جسورانه و مؤلفانه یورگوس لانتیموس
فیلم Poor Things یک ضیافت بصری خیره‌کننده است که امضای کامل کارگردانش را بر خود دارد.
دنیایی سورئال، فانتزی و با عناصر استیم‌پانک (Steampunk): لانتیموس به جای بازسازی دقیق دوران ویکتوریایی، دنیایی فانتزی، سورئال و با عناصر استیم‌پانک خلق کرده است که همزمان زیبا، عجیب و گاهی grotesque است. این فضاسازی به خوبی با ماهیت غیرمتعارف داستان همخوانی دارد.
استفاده استادانه از لنزهای واید و فیش‌آی (Fisheye): لانتیموس به طور گسترده از این لنزها برای ایجاد حس غریبگی، کج‌نمایی فضا و نشان دادن دیدگاه منحصربه‌فرد و در حال تکامل بلا به جهان استفاده می‌کند.
گذار هوشمندانه از فیلمبرداری سیاه‌وسفید به رنگ‌های بسیار اشباع‌شده و زنده: فیلم در ابتدا و زمانی که بلا در دنیای محدود و کنترل‌شده دکتر بکستر زندگی می‌کند، به صورت سیاه‌وسفید است. اما به محض آغاز سفر و کشف دنیای بزرگتر توسط او، فیلم به رنگ‌های بسیار زنده، درخشان و اشباع‌شده تغییر می‌کند که نمادی از بیداری حسی و ذهنی اوست.
واکاوی و بررسی مضامین و لایه‌های عمیق فلسفی، فمینیستی و اجتماعی فیلم
فیلم Poor Things اثری سرشار از لایه‌های معنایی و مضامین قابل تأمل است:
یک بیانیه فمینیستی قدرتمند و بی‌پروا: رهایی زن از قید و بندهای جامعه مردسالار: سفر بلا، استعاره‌ای قدرتمند از سفر یک زن برای رهایی از کنترل مردان (پدر/خالق، معشوق، و همسر سابق) و کشف استقلال فکری، عاطفی و جنسی خود است. این فیلم به طور جسورانه‌ای به بررسی تابوهای اجتماعی و انتظارات جامعه مردسالار از زنان می‌پردازد.
علم، اخلاق و بازی کردن در نقش خداوند: رابطه بین بلا و دکتر گادوین بکستر، بازتابی از داستان کلاسیک فرانکنشتاین و خالقش است و سوالات مهمی را در مورد مرزهای علم، اخلاق در آزمایش‌های علمی، و مسئولیت خالق در برابر مخلوق خود مطرح می‌کند.
اهمیت تجربه، کنجکاوی و شکل‌گیری هویت فردی: فیلم به زیبایی نشان می‌دهد که هویت انسان، نه یک پدیده ذاتی و از پیش تعیین‌شده، بلکه محصول تجربیات، اکتشافات و انتخاب‌های او در طول زندگی است. کنجکاوی بی‌حد و حصر بلا برای تجربه کردن همه چیز (چه خوب و چه بد)، موتور محرکه رشد و تکامل اوست.
نقد طنزآمیز و نیش‌دار جامعه ویکتوریایی و ریاکاری‌های آن: فیلم از طریق نگاه معصومانه و بی‌پرده بلا به جهان، ریاکاری‌ها، قوانین پوچ و ساختارهای سرکوبگر جامعه مردسالار دوران ویکتوریا را به سخره می‌گیرد.
نقش‌آفرینی‌های خیره‌کننده، فراموش‌نشدنی و شایسته تحسین بازیگران
اما استون در نقش بلا بکستر: یک اجرای بی‌نظیر، جسورانه و شایسته اسکار: نقش‌آفرینی اما استون در این فیلم، بدون شک یکی از بهترین و جسورانه‌ترین اجراهای کارنامه هنری او و حتی تاریخ سینمای معاصر است. او با مهارتی شگفت‌انگیز، تحول شخصیت بلا را از یک موجود با حرکات و گفتار کودکانه به یک زن جوان با اعتماد به نفس و آگاه، به طور کاملاً باورپذیر و خیره‌کننده‌ای به تصویر می‌کشد. این یک اجرای بسیار فیزیکی، بدون ترس و عمیقاً احساسی است که به درستی جایزه اسکار را برای او به ارمغان آورد.
مارک رافلو و ویلم دفو: مردان کنترل‌گر، عاشق و آسیب‌دیده در زندگی بلا: مارک رافلو در نقشی متفاوت، به زیبایی شخصیت وکیلی خوش‌گذران و مغرور را بازی می‌کند که به تدریج در برابر استقلال و هوش بلا، کنترل خود را از دست می‌دهد. ویلم دفو نیز در نقش دکتر بکستر، ترکیبی تأثیرگذار از یک دانشمند بی‌رحم و پدری مهربان و آسیب‌دیده را به نمایش می‌گذارد.
نتیجه‌گیری نهایی: Poor Things، یک تجربه سینمایی جسورانه، خنده‌دار، تکان‌دهنده و عمیقاً انسانی که نباید از دست داد
فیلم Poor Things یک اثر سینمایی کامل است؛ فیلمی که هم از نظر بصری خیره‌کننده و خلاقانه است، هم از نظر داستانی جذاب و سرگرم‌کننده، و هم از نظر مفهومی عمیق، قابل تأمل و بحث‌برانگیز. یورگوس لانتیموس با این فیلم، بار دیگر ثابت می‌کند که یکی از منحصربه‌فردترین و جسورترین کارگردانان حال حاضر جهان است و اما استون نیز با ارائه یک نقش‌آفرینی ماندگار، جایگاه خود را به عنوان یکی از بهترین بازیگران نسل خود تثبیت می‌کند.
فیلم Poor Things یک کمدی سیاه و گزنده، یک داستان علمی-تخیلی عجیب و غریب، و در نهایت، یک سرود قدرتمند در ستایش آزادی، تجربه و حق تعیین سرنوشت است که تماشای آن برای هر علاقه‌مند جدی به سینما، یک تجربه ضروری و فراموش‌نشدنی خواهد بود.
سوالات متداول (FAQ) در مورد فیلم Poor Things
۱. آیا فیلم Poor Things بر اساس یک داستان یا رویداد واقعی ساخته شده است؟
خیر، داستان فیلم Poor Things کاملاً تخیلی است. این فیلم بر اساس رمانی به همین نام نوشته نویسنده اسکاتلندی، آلاسدایر گری، که در سال ۱۹۹۲ منتشر شد، ساخته شده است. این رمان نیز به نوبه خود، یک بازآفرینی خلاقانه و پست‌مدرن از داستان کلاسیک “فرانکنشتاین” نوشته مری شلی است.
۲. درجه سنی فیلم Poor Things چیست و آیا این فیلم برای تماشای همه مخاطبان مناسب است؟
فیلم Poor Things دارای درجه سنی R (Restricted) است، به این معنا که برای افراد زیر ۱۷ سال، تماشای آن تنها با همراهی والدین یا یک بزرگسال سرپرست مجاز است. این درجه‌بندی به دلیل وجود محتوای جنسی صریح، برهنگی، زبان تند و برخی صحنه‌های خشن و ناهنجار به فیلم داده شده است. بنابراین، این فیلم برای تماشای کودکان و نوجوانان مناسب نیست.
۳. دلیل اصلی اینکه بخش‌های ابتدایی فیلم به صورت سیاه‌وسفید و بخش‌های بعدی به صورت کاملاً رنگی فیلمبرداری شده، چیست؟
این یک انتخاب هنری و نمادین از سوی کارگردان، یورگوس لانتیموس است. بخش‌های سیاه‌وسفید مربوط به دورانی است که شخصیت اصلی، بلا بکستر، در دنیایی محدود، کنترل‌شده و بی‌تجربه در خانه خالقش، دکتر بکستر، زندگی می‌کند.
گذار به فیلمبرداری کاملاً رنگی و با رنگ‌های بسیار اشباع‌شده، همزمان با فرار بلا و آغاز سفر او برای کشف جهان، اتفاق می‌افتد و نمادی از بیداری حسی، ذهنی، عاطفی و جنسی او و تجربه کردن دنیای بزرگتر با تمام رنگ‌ها و پیچیدگی‌هایش است.
۴. مهم‌ترین جایزه اسکاری که فیلم Poor Things در نود و ششمین دوره جوایز آکادمی دریافت کرد، چه بود؟
فیلم Poor Things در مجموع موفق به دریافت چهار جایزه اسکار شد. مهم‌ترین و برجسته‌ترین این جوایز، جایزه اسکار بهترین بازیگر نقش اول زن برای اما استون (Emma Stone) بود که به دلیل نقش‌آفرینی بسیار جسورانه، پیچیده و خیره‌کننده‌اش در نقش بلا بکستر، مورد تحسین جهانی قرار گرفت. سه جایزه اسکار دیگر این فیلم در بخش‌های بهترین طراحی صحنه، بهترین طراحی لباس و بهترین چهره‌پردازی و آرایش مو بود.
۵. یورگوس لانتیموس، کارگردان فیلم Poor Things، به ساخت چه نوع فیلم‌های دیگری در سینمای جهان شهرت دارد؟
یورگوس لانتیموس به عنوان یکی از کارگردانان برجسته “موج نوی سینمای یونان” و یک فیلمساز مؤلف با سبکی کاملاً منحصربه‌فرد شناخته می‌شود. فیلم‌های او اغلب دارای فضایی سورئال و عجیب و غریب، دیالوگ‌های بی‌روح و مکانیکی (Deadpan)، طنز سیاه و گزنده، و نگاهی انتقادی و گاه بدبینانه به روابط انسانی، ساختارهای قدرت و هنجارهای اجتماعی هستند.
از دیگر آثار مشهور او می‌توان به فیلم‌های تحسین‌شده‌ای چون “دندان نیش” (Dogtooth)، “خرچنگ” (The Lobster)، “کشتن گوزن مقدس” (The Killing of a Sacred Deer) و “سوگلی” (The Favourite) اشاره کرد که برای آخری نیز با اما استون همکاری کرده بود.
