در اوایل دهه ۲۰۱۰، سیلوستر استالونه با ایده‌ای هوشمندانه و سرشار از نوستالژی، تعدادی از بزرگترین اسطوره‌های سینمای اکشن را گرد هم آورد و مجموعه فیلم بی مصرف ها (The Expendables) را خلق کرد.
این مجموعه، یک جشن باشکوه برای طرفداران فیلم‌های اکشن دهه‌های ۸۰ و ۹۰ میلادی بود؛ فرصتی برای دیدن دوباره قهرمانانی چون آرنولد شوارتزنگر، بروس ویلیس، دولف لاندگرن و جت لی در کنار خود استالونه و ستاره‌های جدیدتر مانند جیسون استاتهام. سه قسمت اول، با تمام فراز و نشیب‌هایشان، توانستند با تکیه بر همین حس نوستالژیک و اکشن بی‌پروا، به موفقیت‌های تجاری قابل توجهی دست یابند.
اما پس از وقفه‌ای طولانی، چهارمین قسمت این مجموعه با عنوان “Expend4bles” (بی‌مصرف‌ها ۴) در سال ۲۰۲۳ اکران شد تا بار دیگر این تیم کهنه‌کار را به میدان نبرد بازگرداند. سوال اصلی این بود: آیا این فرمول پس از گذشت یک دهه، هنوز هم جذابیت دارد؟
فیلم بی مصرف ها ۴ با هدف انتقال مشعل به نسل جدید و ارائه داستانی تازه وارد میدان شد، اما آیا توانست به وعده‌های خود عمل کند و میراث این مجموعه را به درستی ادامه دهد؟ این مقاله به بررسی عمیق و تحلیلی این اثر، از داستان و شخصیت‌ها گرفته تا عملکرد آن در گیشه و در میان منتقدان می‌پردازد.
شناسنامه و معرفی کلی فیلم Expend4bles: فصل جدیدی برای بی‌مصرف‌ها
برای ورود به دنیای آخرین فیلم بی مصرف ها، ابتدا بهتر است با مشخصات کلیدی و تیم سازنده آن آشنا شویم.
۱. کارگردان، نویسندگان و تیم تولید
کارگردان: اسکات وا (Scott Waugh): کارگردانی این قسمت بر عهده اسکات وا است که پیش از این با ساخت فیلم‌هایی مانند “Need for Speed” و “Act of Valor” تجربه خود را در ژانر اکشن نشان داده بود.
بازیگران اصلی: در کنار بازگشت چهره‌های آشنایی چون سیلوستر استالونه، جیسون استاتهام، دولف لاندگرن و رندی کوچار، بازیگران جدیدی مانند فیفتی سنت (50 Cent)، مگان فاکس، تونی جا و ایکو اویس نیز به این مجموعه اضافه شده‌اند.
۲. سال اکران (۲۰۲۳) و جایگاه فیلم در مجموعه
Expend4bles پس از حدود ۹ سال وقفه از قسمت سوم، در سپتامبر ۲۰۲۳ اکران شد. این فیلم به عنوان چهارمین قسمت اصلی و با هدف آغاز یک سه‌گانه جدید با تمرکز بر روی نسل جوان‌تر تیم معرفی شده بود.
۳. سبک و ژانر فیلم: اکشن با درجه سنی R
همانند قسمت‌های قبلی، این فیلم نیز در ژانر اکشن (Action) با درجه سنی R (بزرگسال) قرار می‌گیرد که نویدبخش صحنه‌های اکشن خشن و بی‌پرده است.
خلاصه داستان Expend4bles: مأموریتی برای جلوگیری از جنگ جهانی سوم
داستان آخرین فیلم بی مصرف ها با یک تهدید جهانی جدید آغاز می‌شود.
۱. یک تهدید جدید و یک رهبر تروریست مرموز
تیم بی‌مصرف‌ها به رهبری بارنی راس (سیلوستر استالونه) برای مقابله با یک گروه تروریستی به رهبری فردی مرموز به نام “سوهارتو راهی” استخدام می‌شوند. این گروه در تلاش است تا با سرقت کلاهک‌های هسته‌ای از یک کشتی باری، جنگی تمام‌عیار را بین روسیه و ایالات متحده آغاز کند.
۲. یک شکست غیرمنتظره و تغییر در رهبری تیم
اولین مأموریت تیم برای متوقف کردن راهی، با شکستی فاجعه‌بار مواجه می‌شود که پیامدهای سنگینی برای بارنی راس به همراه دارد. در پی این اتفاق، جینا (مگان فاکس)، که همکار و معشوقه لی کریسمس (جیسون استاتهام) است، رهبری تیم را بر عهده می‌گیرد و لی را به دلیل نافرمانی از تیم کنار می‌گذارد.
۳. تلاش لی کریسمس برای انتقام و نجات تیم
لی کریسمس که از تیم کنار گذاشته شده، تصمیم می‌گیرد به تنهایی و به صورت مستقل، به دنبال راهی و تیمش برود تا هم انتقام بگیرد و هم توطئه آن‌ها را خنثی کند. این مسیر، او را با چالش‌ها و متحدان جدیدی روبرو می‌کند و بخش اصلی داستان فیلم بی مصرف ها ۴ را شکل می‌دهد.
تحلیل و نقد عملکرد فیلم: آیا Expend4bles یک دنباله شایسته بود؟
با وجود انتظارات بالا، چهارمین فیلم بی مصرف ها نتوانست موفقیت قسمت‌های قبلی را تکرار کند و با انتقادات زیادی روبرو شد.
۱. نقاط قوت: تمرکز بر جیسون استاتهام و حضور استادان رزمی
یکی از معدود نقاط قوت فیلم، تمرکز بیشتر بر روی شخصیت لی کریسمس با بازی جیسون استاتهام است. استاتهام به عنوان یکی از ستارگان اکشن محبوب نسل جدید، به خوبی توانسته بار اصلی صحنه‌های اکشن را به دوش بکشد. همچنین، حضور دو استاد هنرهای رزمی، تونی جا (از تایلند) و ایکو اویس (از اندونزی)، منجر به خلق چند سکانس مبارزه تن به تن جذاب شده است که از بهترین لحظات فیلم محسوب می‌شوند.
۲. نقاط ضعف اصلی: فیلمنامه ضعیف، شخصیت‌پردازی سطحی و دیالوگ‌های کلیشه‌ای
بزرگترین مشکل فیلم بی مصرف ها ۴، فیلمنامه ضعیف و قابل پیش‌بینی آن است. داستان فیلم فاقد هرگونه نوآوری یا غافلگیری است و بسیاری از پیچش‌های داستانی آن از همان ابتدا قابل حدس هستند. شخصیت‌های جدید به خوبی معرفی و پرداخته نمی‌شوند و دیالوگ‌ها اغلب کلیشه‌ای و فاقد جذابیت هستند. این ضعف در داستان، باعث شده تا فیلم نتواند کشش لازم را برای مخاطب ایجاد کند.
۳. کیفیت پایین سکانس‌های اکشن و جلوه‌های ویژه کامپیوتری (CGI)
برخلاف قسمت‌های قبلی که بر روی اکشن عملی و واقعی‌تر تمرکز داشتند، این قسمت به شدت به جلوه‌های ویژه کامپیوتری ضعیف و بی‌کیفیت متکی است. بسیاری از انفجارها، پس‌زمینه‌ها و صحنه‌های اکشن، به وضوح مصنوعی به نظر می‌رسند و از استانداردهای یک فیلم اکشن بزرگ در هالیوود بسیار پایین‌تر هستند. این موضوع، بزرگترین ضربه را به بدنه فیلم وارد کرده است.
۴. نقش بسیار کمرنگ و ناامیدکننده اسطوره‌های قدیمی و پیشکسوتان
یکی از دلایل اصلی محبوبیت مجموعه فیلم بی مصرف ها، دیدن تعامل و حضور اسطوره‌های اکشن در کنار یکدیگر بود. اما در این قسمت، نقش سیلوستر استالونه بسیار کوتاه و حاشیه‌ای است و سایر پیشکسوتان مانند دولف لاندگرن و رندی کوچار نیز حضور بسیار محدودی دارند. عدم حضور ستاره‌های بزرگی مانند آرنولد شوارتزنگر، جت لی یا بروس ویلیس نیز به شدت احساس می‌شود. این امر، هویت اصلی و جذابیت نوستالژیک مجموعه را از بین برده است.
بازیگران جدید و قدیم: آیا انتقال مشعل از نسل قدیم به نسل جدید موفق بود؟
یکی از اهداف اصلی فیلم، معرفی نسل جدیدی از بی‌مصرف‌ها بود، اما این هدف نیز به طور کامل محقق نشد.
حضور کمرنگ سیلوستر استالونه و سایر پیشکسوتان: همانطور که اشاره شد، حضور کوتاه استالونه بیشتر شبیه به یک حضور افتخاری برای واگذاری رهبری به استاتهام است و طرفداران قدیمی را ناامید می‌کند.
معرفی اعضای جدید (فیفتی سنت، مگان فاکس و…): شخصیت‌های جدیدی که به تیم اضافه شده‌اند، از جمله شخصیت‌های با بازی فیفتی سنت و مگان فاکس، پرداخت مناسبی ندارند و به جز چند دیالوگ کوتاه، تأثیر چندانی در داستان ایفا نمی‌کنند. آن‌ها فاقد کاریزما و جذابیت نسل قبلی هستند و نمی‌توانند جای خالی آن‌ها را پر کنند.
سوالات متداول (FAQ) در مورد فیلم بی مصرف ها ۴ (Expend4bles)
۱. آیا برای تماشای فیلم جدید بی مصرف ها (Expend4bles)، حتماً باید سه قسمت قبلی این مجموعه را دیده باشم؟
خیر، لزوماً اینطور نیست. داستان فیلم بی مصرف ها ۴ تا حد زیادی مستقل است و برای فهمیدن آن نیازی به دیدن سه قسمت قبلی ندارید. با این حال، آشنایی با شخصیت‌های اصلی مانند بارنی راس (استالونه) و لی کریسمس (استاتهام) و همچنین درک رابطه و پویایی بین اعضای تیم، با دیدن فیلم‌های قبلی لذت‌بخش‌تر خواهد بود. اما اگر به دنبال یک فیلم اکشن مستقل هستید، می‌توانید مستقیماً به سراغ این قسمت بروید.
۲. چرا بسیاری از ستاره‌های اکشن معروف و محبوب قسمت‌های قبلی (مانند آرنولد شوارتزنگر، بروس ویلیس، جت لی یا ژان-کلود ون دام) در این قسمت حضور نداشتند؟
دلایل متعددی برای عدم حضور این ستاره‌ها وجود دارد. بروس ویلیس به دلیل بیماری و بازنشستگی از دنیای بازیگری، دیگر قادر به حضور در فیلم‌ها نیست. آرنولد شوارتزنگر نیز اعلام کرده بود که تنها در صورتی باز خواهد گشت که نقش او در فیلمنامه به طور معناداری گسترش یابد که این اتفاق نیفتاد. عدم حضور سایر ستاره‌ها نیز می‌تواند به دلایل مختلفی مانند تداخل در برنامه‌های کاری، عدم توافق مالی یا نارضایتی از فیلمنامه باشد. این غیبت‌ها یکی از دلایل اصلی ناامیدی طرفداران از آخرین فیلم بی مصرف ها بود.
۳. تفاوت اصلی و کلیدی این قسمت (Expend4bles) با سه فیلم قبلی و کلاسیک مجموعه «بی مصرف ها» چیست؟
تفاوت اصلی در تمرکز و لحن است. سه فیلم اول بیشتر بر روی نوستالژی، دور هم جمع شدن اسطوره‌های اکشن، و ایجاد یک اتمسفر سرگرم‌کننده و گاهی طنزآمیز تمرکز داشتند. اما فیلم بی مصرف ها ۴ سعی دارد با کمرنگ کردن نقش پیشکسوتان و تمرکز بر روی شخصیت جیسون استاتهام و اعضای جدید، لحنی جدی‌تر و شبیه به تریلرهای اکشن مدرن داشته باشد، اما در این کار چندان موفق عمل نمی‌کند. همچنین، کیفیت پایین جلوه‌های ویژه در این قسمت، تفاوت بسیار محسوسی با اکشن عملی‌تر قسمت‌های قبلی دارد.
۴. دلیل اصلی و بنیادین شکست تجاری و انتقادی بزرگ فیلم «بی مصرف ها ۴» در سینماهای جهان چه بود؟
شکست این فیلم نتیجه ترکیبی از عوامل بود: فیلمنامه بسیار ضعیف و کلیشه‌ای که هیچ جذابیتی برای مخاطبان نداشت، کیفیت بسیار پایین جلوه‌های ویژه کامپیوتری (CGI) که برای یک فیلم اکشن پرهزینه غیرقابل قبول بود، حضور بسیار کوتاه و ناامیدکننده سیلوستر استالونه که بنیان‌گذار و ستون اصلی مجموعه بود، و عدم توانایی شخصیت‌های جدید در جلب همذات‌پنداری و علاقه مخاطبان. در مجموع، فیلم نتوانست به وعده‌های خود عمل کند و هویت اصلی مجموعه را از دست داده بود.
۵. با توجه به شکست قسمت چهارم، آیا احتمال ساخت قسمت پنجم یا یک نسخه بازسازی شده (Reboot) از مجموعه فیلم بی مصرف ها در آینده وجود دارد؟
با توجه به شکست سنگین تجاری و انتقادی Expend4bles، ساخت مستقیم قسمت پنجم در آینده نزدیک بسیار بعید به نظر می‌رسد. این شکست، اعتبار مجموعه را به شدت خدشه‌دار کرد. با این حال، در هالیوود هیچ چیز غیرممکن نیست. این احتمال وجود دارد که پس از گذشت چند سال، استودیو تصمیم بگیرد با یک رویکرد کاملاً جدید، تیمی متفاوت از بازیگران و کارگردانی صاحب‌سبک، این مجموعه را به صورت یک نسخه بازسازی شده (Reboot) یا یک پیش‌درآمد (Prequel) احیا کند. اما آینده مستقیم این تیم از بی‌مصرف‌ها در حال حاضر بسیار مبهم است.
نتیجه‌گیری نهایی: Expend4bles، یک خداحافظی ضعیف و ناامیدکننده یا فرصتی برای یک بازنگری کامل؟
در جمع‌بندی نهایی، می‌توان گفت که فیلم بی مصرف ها ۴ یک اثر اکشن ضعیف و ناامیدکننده است که نه تنها نتوانست به انتظارات طرفداران پاسخ دهد، بلکه به میراث و هویت اصلی مجموعه نیز لطمه زد. این فیلم با فیلمنامه‌ای کلیشه‌ای، جلوه‌های ویژه بی‌کیفیت، و عدم استفاده صحیح از پتانسیل ستارگان قدیمی و جدید، به تجربه‌ای فراموش‌شدنی تبدیل شده است.
شکست تجاری و انتقادی این فیلم، آینده این مجموعه را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است. شاید این شکست، فرصتی باشد برای تهیه‌کنندگان تا با یک بازنگری کامل، در آینده با ایده‌ای نو، رویکردی جدید و کیفیتی بالاتر، این مجموعه محبوب را به روزهای اوج خود بازگردانند. اما در حال حاضر، Expend4bles بیشتر شبیه به یک پایان غم‌انگیز برای دوران بی‌مصرف‌ها به نظر می‌رسد.
