این فیلم که محصول سال ۱۴۰۰ است و بر اساس داستان واقعی زندگی «الهام‌السادات اصغری» (رکوردار گینس در شنا با دستان بسته) ساخته شده، روایتی دردناک اما امیدوارکننده از استقامت یک زن در برابر امواج سهمگین مشکلات شخصی و اجتماعی است. نقد فیلم اورکا تلاشی است برای واکاوی ارزش‌های هنری اثری که ترانه علیدوستی در آن، یکی از فیزیکی‌ترین و دشوارترین نقش‌های کارنامه خود را ایفا کرده است.
داستان فیلم درباره زنی است که پس از تجربه خشونت خانگی شدید و تا مرز مرگ رفتن، آرامش خود را در آب‌های آزاد می‌یابد. اما دریا تنها چالش او نیست؛ او باید با بوروکراسی اداری، قوانین سخت‌گیرانه و نگاه‌های بازدارنده‌ای بجنگد که می‌خواهند هویت او را به عنوان یک ورزشکار زن انکار کنند. «اورکا» فیلمی درباره نفس کشیدن در شرایطی است که همه راه‌های تنفس بسته به نظر می‌رسد.
روایت یک واقعیت: مرز باریک مستند و درام
سحر مصیبی که پیش از این با مستند تحسین‌شده «صفر تا سکو» توانایی خود را در روایت زندگی زنان ورزشکار ثابت کرده بود، در «اورکا» نیز رویکردی شبه‌مستند دارد. فیلمنامه طلا معتضدی، تلاشی برای به تصویر کشیدن رنج‌های الهام اصغری است بدون آنکه در دام شعارزدگی بیفتد. کبودی‌های روی بدن الهام در ابتدای فیلم، تنها زخم‌های جسمی نیستند، بلکه نمادی از روح آسیب‌دیده‌ی او هستند که تنها با «آب» التیام می‌یابد.
یکی از نقاط قوت فیلم، نمایش دقیق چالش‌های ثبت رکورد در ایران است. پوشش سنگین و کاملی که الهام باید حین شنا داشته باشد (لباسی که وزن او را در آب چند برابر می‌کند)، استعاره‌ای سنگین از بار مسئولیت‌ها و محدودیت‌هایی است که زنان بر دوش می‌کشند اما همچنان به پیش می‌روند. سکانس‌های دریایی فیلم که با فیلمبرداری درخشان روزبه رایگا همراه شده، حس تنهایی و در عین حال شکوه انسان در برابر طبیعت را به زیبایی منتقل می‌کند.
ترانه علیدوستی: اجرایی فراتر از دیالوگ
بی‌شک مهم‌ترین رکن در نقد فیلم اورکا، بازی ترانه علیدوستی است. او که برای این نقش تمرینات سخت شنا را پشت سر گذاشته، اجرایی به شدت کنترل‌شده و درون‌گرا دارد. خشم، ناامیدی و امید در چشمان او موج می‌زند، بدون آنکه نیاز به فریاد زدن داشته باشد. شیمی او با شخصیت مهتاب کرامتی (در نقش حامی مالی) اگرچه گاهی دچار نوسان می‌شود، اما در لحظات کلیدی فیلم، همدلی زنانه را به خوبی به تصویر می‌کشد.
منتقدان معتقدند که علیدوستی در این فیلم، تصویر کلیشه‌ای «زن قربانی» را می‌شکند و به «زن قهرمان» تبدیل می‌شود؛ قهرمانی که نه با زور بازو، بلکه با قدرت اراده پیروز می‌شود.
حواشی و توقیف: فیلمی که دیده نشد اما شنیده شد
سرنوشت اکران «اورکا» شاید دراماتیک‌تر از داستان خود فیلم باشد. این فیلم به دلیل موضوع حساس و البته حضور بازیگرانی که بعداً دچار حواشی سیاسی شدند، هرگز فرصت اکران رسمی و گسترده در سینماهای ایران را پیدا نکرد. اما انتشار نسخه باکیفیت آن در فضای مجازی و حضور موفق در جشنواره‌های بین‌المللی (مانند جشنواره سانتا باربارا و اجیال)، باعث شد پیام فیلم به گوش مخاطبان برسد. بسیاری از منتقدان بر این باورند که ممنوعیت فیلم، ناخواسته به دیده‌شدن بیشتر ابعاد انتقادی آن کمک کرد.
نقاط ضعف فیلم: ریتم و پایان‌بندی
با وجود تمام نقاط قوت، «اورکا» خالی از اشکال نیست. ریتم فیلم در میانه داستان دچار افت می‌شود و برخی خرده‌روایت‌ها (مانند رابطه الهام با پدرش) الکن باقی می‌مانند. همچنین پایان‌بندی فیلم که با حضور جلوه‌های ویژه نهنگ‌های اورکا همراه است، از فضای رئالیستی اثر کمی فاصله می‌گیرد و به سمت نمادگرایی می‌رود که ممکن است برای همه مخاطبان جذاب نباشد.
جمع‌بندی نهایی
فیلم اورکا اثری محترم و شریف است که ارزش تماشا دارد. این فیلم سندی تصویری از اراده انسان برای بقاست. تماشای آن نه فقط برای علاقه‌مندان به سینما، بلکه برای هر کسی که به دنبال انگیزه‌ای برای مبارزه با موانع زندگی است، توصیه می‌شود.
سوالات متداول درباره فیلم اورکا
آیا داستان فیلم اورکا کاملاً واقعی است؟
بله، هسته اصلی داستان بر اساس زندگی «الهام‌السادات اصغری» است. او واقعاً رکوردهای گینس متعددی را در شنا با دستان بسته و با پوشش کامل اسلامی ثبت کرده و با چالش‌های اداری فراوانی که در فیلم نمایش داده می‌شود، روبرو بوده است.
چرا نام فیلم «اورکا» انتخاب شده است؟
اورکا نام علمی نهنگ قاتل است. در داستان واقعی و فیلم، اشاره‌ای به لحظه‌ای معنوی می‌شود که دسته‌ای از این نهنگ‌ها در دریا با الهام همراهی می‌کنند و به او انرژی می‌دهند تا مسیرش را ادامه دهد.
آیا ترانه علیدوستی واقعاً در فیلم شنا می‌کند؟
بله. ترانه علیدوستی برای ایفای این نقش ماه‌ها تمرینات فشرده شنا را زیر نظر مربیان حرفه‌ای انجام داد تا بتواند بدون بدلکار، سکانس‌های طولانی شنا در دریا را بازی کند.
چرا فیلم اورکا در سینما اکران نشد؟
فیلم به دلایل نظارتی و عدم صدور پروانه نمایش عمومی ناشی از موضوع فیلم و حواشی پیرامون بازیگر نقش اصلی، امکان اکران سراسری را پیدا نکرد و در نهایت نسخه آن به صورت آنلاین در دسترس قرار گرفت.
