همکاری موسسه تحقیقات پنبه با سازمان انرژی اتمی، با تکیه بر دانش پرتودهی، ارقام مقاوم، زودرس و پربازدهی را به کشاورزان معرفی کرده که می‌تواند جایگاه پیشین ایران به‌ویژه استان گلستان را در تولید طلای سفید احیا کند. در این گزارش، نگاهی دقیق به ابعاد علمی، اقتصادی و کشاورزی این دستاورد ملی می‌اندازیم.
تحولی نوین در کشت پنبه با فناوری هسته‌ای
ورود فناوری هسته‌ای به حوزه کشاورزی، نقطه عطفی در تاریخ تولید طلای سفید در ایران محسوب می‌شود. دو رقم جدید پنبه با نام‌های «فخر» و «جهش» که در نتیجه پرتودهی ژنتیکی و مهندسی دقیق به‌دست آمده‌اند، نویدبخش دورانی تازه در تولید این محصول راهبردی هستند. این ارقام نه‌تنها عملکرد بسیار بالاتری دارند، بلکه مقاومت بهتری در برابر شرایط اقلیمی سخت از خود نشان می‌دهند.
طلای سفید، قلب اقتصاد کشاورزی ایران
طلای سفید یا همان پنبه، تنها یک محصول کشاورزی نیست؛ بلکه بخش مهمی از زنجیره ارزش اقتصادی کشور را شکل می‌دهد. این گیاه با قابلیت تولید بیش از ۷۰ فرآورده مختلف از جمله الیاف، روغن، کنجاله و خوراک دام، سهم مهمی در اشتغال‌زایی و ارزآوری کشور دارد. طبق آمار، هر چهار هکتار کشت پنبه قادر به ایجاد یک شغل مستقیم و پنج شغل غیرمستقیم است.
گلستان، سرزمین طلای سفید در مسیر احیا
استان گلستان در گذشته نه‌چندان دور، با بیش از ۱۸۰ هزار هکتار زمین زیرکشت، تأمین‌کننده اصلی طلای سفید کشور بود. اما در اثر عوامل مختلفی همچون تغییرات اقلیمی، رقابت نابرابر با محصولاتی مانند برنج، و کاهش منابع آبی، سطح زیرکشت آن به ۱۲,۵۰۰ هکتار کاهش یافت. اکنون با ورود فناوری‌های نوین، امید تازه‌ای برای بازگرداندن این سرزمین به دوران شکوه خود ایجاد شده است.
از “تابان” و “پرتو” تا “فخر” و “جهش”
پیشینه استفاده از فناوری هسته‌ای در به‌نژادی پنبه به معرفی ارقام «تابان» و «پرتو» در سال ۱۳۹۷ بازمی‌گردد. ادامه این روند منجر به توسعه ارقام «فخر» و «جهش» در سال ۱۴۰۲ شد. این ارقام نه‌تنها دارای دوره رشد کوتاه‌تر (از ۱۸۰ روز به ۱۳۰ روز) هستند، بلکه در هر هکتار قادر به تولید بیش از ۶ تن محصول می‌باشند. این ویژگی‌ها باعث شده‌اند تا این ارقام جدید با استقبال گسترده کشاورزان روبه‌رو شوند.
فناوری هسته‌ای؛ موتور محرک کشاورزی مدرن
رئیس بخش تحقیقات به‌نژادی موسسه پنبه اعلام کرده که فناوری هسته‌ای تنها محدود به به‌نژادی نیست، بلکه در کنترل آفات، افزایش بهره‌وری خاک، بهبود کیفیت آب و حتی اصلاح نژاد دام و ماهی نیز کاربرد دارد. همکاری‌های بین‌المللی با آژانس انرژی اتمی و فائو نیز مسیر توسعه این فناوری را هموار کرده است.
صرفه‌جویی آبی با طلای سفید
در دورانی که ایران با بحران آب مواجه است، طلای سفید به عنوان محصولی کم‌مصرف جایگاهی ویژه دارد. این گیاه تنها به ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ مترمکعب آب در هر هکتار نیاز دارد، در حالی که برنج چند برابر آن مصرف می‌کند. از این رو، توسعه کشت پنبه نه‌تنها پاسخی به بحران آب، بلکه راهی برای پایداری اقتصاد کشاورزی در شرایط بحرانی است.
چالش‌های پیش روی توسعه پنبه
با وجود دستاوردهای علمی چشمگیر، توسعه کشت طلای سفید با موانعی نیز روبه‌رو است. از جمله این موانع می‌توان به کمبود زیرساخت‌ها، ضعف مکانیزاسیون، هزینه‌های بالای کارگری، نبود بازارهای پایدار و واردات بی‌رویه اشاره کرد. همچنین سرمایه‌گذاری در حوزه تحقیقات، نیازمند بودجه و نیروی انسانی متخصص است.
طرح جامع احیای طلای سفید
طرح احیای طلای سفید که از سوی موسسه تحقیقات پنبه تدوین شده، بر پایه ترکیب علم نوین و حمایت از کشاورزان استوار است. این طرح با محوریت تولید ارقام سازگار با اقلیم ایران، آموزش کشاورزان، توسعه صنایع وابسته و ایجاد بازارهای مطمئن، در مسیر بازگشت به خودکفایی حرکت می‌کند.
فناوری هسته‌ای، فراتر از یک ابزار اصلاح نژاد
کاربردهای فناوری هسته‌ای به به‌نژادی محدود نمی‌شود. استفاده از این تکنولوژی در تحلیل ویژگی‌های خاک، ارزیابی فرسایش، افزایش ماده آلی خاک و بهینه‌سازی مصرف کود، می‌تواند تحول گسترده‌ای در کشاورزی ایران ایجاد کند. موسسه تحقیقات پنبه با این رویکرد، به دنبال ارتقاء سطح کشاورزی از یک فعالیت سنتی به یک سیستم علمی و اقتصادی است.
آینده درخشان پنبه در ایران
با استمرار حمایت‌های علمی، گسترش فناوری‌های نو، آموزش نیروی انسانی و تقویت بازار فروش، می‌توان امید داشت که طلای سفید دوباره به نماد اقتصادی استان گلستان و دیگر نقاط کشور تبدیل شود. ارقام «فخر» و «جهش»، تنها آغاز راهی هستند که به سمت خودکفایی، توسعه پایدار و امنیت غذایی کشور ختم می‌شود.
