زمینخواری به یکی از چالش‌های بزرگ کشور تبدیل شده است که تأثیرات منفی زیادی بر منابع طبیعی و محیط زیست گذاشته است. در همین راستا، تلاش‌ها برای شناسایی و پیشگیری از این تخلفات به کمک فناوری‌های نوین، از جمله داده‌های ماهواره‌ای و هوش مصنوعی، اهمیت بسیاری پیدا کرده است. مینا لیلاخانی، مدیر عامل یک شرکت دانش بنیان فعال در زمینه پیشگیری از تخلفات اراضی، توضیحاتی را در خصوص سامانه‌های نوین برای شناسایی تخلفات مرتبط با زمینخواری ارائه داد.
راه‌اندازی سامانه پیشگیری از زمینخواری
مینا لیلاخانی در این گفتگو اعلام کرد که یک سامانه با نام «پنجره واحد زمین» راه‌اندازی کرده‌اند که هدف آن مبارزه با تخلفات زمینخواری است. این سامانه که به همت وزارت فناوری اطلاعات و ارتباطات ایجاد شده، در واقع به‌عنوان یک ابزار دیجیتال برای پایش وضعیت اراضی و شناسایی تخلفات کاربرد دارد. در این سامانه، علاوه بر وزارت فناوری اطلاعات، دبیرخانه مبارزه با مفاسد، منابع طبیعی و امور اراضی نیز به عنوان بخش پشتیبان حضور دارند.
لیلاخانی در توضیح عملکرد این سامانه بیان کرد: «هدف از ایجاد سامانه پایش اراضی، مبارزه با تخلفات در این حوزه است. اطلاعات شناسایی‌شده از طریق این سامانه به مراجع قضایی ارجاع داده می‌شوند تا اقدامات قانونی و پیشگیرانه لازم صورت گیرد.»
تحلیل داده‌های ماهواره‌ای برای شناسایی تخلفات زمینخواری
یکی از تکنولوژی‌های کلیدی در شناسایی تخلفات زمینخواری، استفاده از داده‌های ماهواره‌ای است. لیلاخانی در ادامه افزود: «ما از دو شرکت دانش‌بنیان بصیر و بامداد که در زمینه هوش مصنوعی و پردازش داده‌های ماهواره‌ای فعالیت می‌کنند، بهره می‌بریم. این دو شرکت با دریافت تصاویر ماهواره‌ای به‌طور دوره‌ای، از فناوری هوش مصنوعی برای تحلیل و پردازش داده‌ها استفاده می‌کنند تا تغییرات احتمالی در اراضی شناسایی و تخلفات ثبت شوند.»
او افزود: «پس از شناسایی تغییرات و تخلفات در اراضی، گزارش‌ها به نهادهای مربوطه از جمله منابع طبیعی و راهداری ارسال می‌شود. اگر تغییرات صورت‌گرفته مجوز نداشته باشد، تخلف احراز شده و پرونده به مراجع قضائی ارسال می‌شود.»
دسترسی به تصاویر ماهواره‌ای و فناوری‌های جدید
در خصوص نحوه دسترسی به تصاویر ماهواره‌ای، لیلاخانی توضیح داد که این شرکت‌ها به ماهواره سنتینل-۲ دسترسی دارند که یکی از ماهواره‌های رایگان و جهانی است. همچنین در حال بررسی استفاده از ماهواره خیام از طریق سازمان فناوری اطلاعات ایران هستند که دقت بالاتری در شناسایی تغییرات زمین دارد. این ماهواره می‌تواند تصاویری با دقت یک متری ارائه دهد که نسبت به ماهواره سنتینل با دقت ۱۰ متری، توانایی شناسایی دقیق‌تری دارد.
در دسترس بودن تصاویر ماهواره‌ای برای شناسایی تخلفات
لیلاخانی افزود: «ماهواره خیام با دقت یک متری خود می‌تواند تصویربرداری دقیق‌تری نسبت به ماهواره سنتینل انجام دهد، به‌ویژه در مناطقی که تغییرات زمین به‌صورت جزئی و کوچک اتفاق می‌افتد. این امر موجب می‌شود تا در شناسایی تخلفات زمینخواری دقت بیشتری داشته باشیم.» همچنین او اشاره کرد که با استفاده از این تکنولوژی‌های پیشرفته، می‌توان ضریب خطا در شناسایی تخلفات را به حداقل رساند.
نقش سامانه در کاهش زمان استعلامات و تسهیل فرآیندها
یکی دیگر از ابعاد مهم سامانه «پنجره واحد زمین» کاهش زمان فرایندهای اداری و استعلامات است. لیلاخانی به این نکته اشاره کرد که پیش از راه‌اندازی این سامانه، فرآیند دریافت مجوزها و استعلامات مختلف می‌توانست تا دو سال طول بکشد. اما با استفاده از این سامانه، فرآیندها تسریع شده و اکنون می‌توان مدت زمان استعلامات را از ۹۰ روز به ۲۵ روز کاهش داد.
او گفت: «این سامانه علاوه بر کاهش زمان استعلامات، موجب کاهش تعاملات حضوری و غیرضروری کاربران با ادارات نیز شده است. تمامی مراحل به‌صورت آنلاین انجام می‌شود و کاربران می‌توانند وضعیت پرونده خود را از طریق کارتابل شخصی مشاهده کنند.» این موضوع موجب افزایش شفافیت و کاهش فساد در فرایندهای اداری شده است.
احراز هویت و دریافت مجوزها از طریق سامانه
لیلاخانی همچنین توضیح داد که سامانه «پنجره واحد زمین» برای احراز هویت و دریافت مجوزها از متقاضیان، روند مشخصی دارد. متقاضی ابتدا محدوده جغرافیایی خود را بر روی نقشه مشخص می‌کند و مدارک لازم را بارگذاری می‌کند. سپس، این اطلاعات برای استعلام به ارگان‌های مختلفی مانند محیط زیست، توانیر، شهرسازی و راهداری ارسال می‌شود. پس از بررسی موقعیت جغرافیایی، درخواست تأیید یا رد خواهد شد.
اهمیت نظارت هوشمند بر اراضی و پیشگیری از زمینخواری
با توجه به محدود بودن اراضی قابل کشاورزی در کشور که تنها ۱۲ تا ۱۵ درصد از زمین‌های کشور را شامل می‌شود، حفاظت از این اراضی اهمیت بسیار بالایی دارد. این موضوع به‌ویژه در کشورهایی مانند ایران که با مشکلات مختلفی از جمله کمبود منابع آبی و افزایش تقاضا برای ساخت و ساز روبه‌رو هستند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
سامانه‌های پیشرفته مانند سامانه «پنجره واحد زمین»، به‌عنوان ابزارهایی برای نظارت دقیق و هوشمندانه بر تغییرات زمین، نقشی اساسی در جلوگیری از تخلفات زمینخواری ایفا می‌کنند.
با توجه به اینکه زمینخواری می‌تواند اثرات زیان‌باری بر محیط زیست و منابع طبیعی کشور بگذارد، استفاده از فناوری‌های نوین مانند تحلیل داده‌های ماهواره‌ای و هوش مصنوعی، یکی از بهترین راهکارهای موجود برای پیشگیری از این تخلفات است. در آینده، با استفاده از ماهواره‌های دقیق‌تر و سامانه‌های به‌روزتر، امکان شناسایی تخلفات در اراضی بیشتر و با دقت بالاتر فراهم خواهد شد.
آینده‌نگری و توسعه سامانه‌های نظارتی بر اراضی
با توجه به مزایای چشمگیر سامانه‌های نظارتی مبتنی بر داده‌های ماهواره‌ای و هوش مصنوعی، به‌نظر می‌رسد که در آینده نزدیک این نوع سامانه‌ها به ابزارهای اصلی برای مبارزه با تخلفات زمینخواری در کشور تبدیل شوند.
علاوه بر این، با همکاری‌های بیشتر بین بخش‌های دولتی و خصوصی، می‌توان این سامانه‌ها را توسعه داده و آن‌ها را به ابزارهای پیشرفته‌تری برای نظارت و مدیریت اراضی تبدیل کرد.
در پایان، لیلاخانی اشاره کرد که شرکت تحت مدیریت او در تلاش است تا فناوری‌های جدید را به‌طور مداوم به‌روز کند و سامانه‌های خود را بهبود بخشد. به گفته او، در سال‌های آینده شاهد توسعه‌های قابل توجهی در زمینه مبارزه با زمینخواری و مدیریت اراضی خواهیم بود.
