ریزش موی مردان؛ آشنایی با چرخه رشد مو

قبل از پرداختن به علل ریزش مو، بهتر است با چرخه طبیعی رشد مو آشنا شویم. هر تار مو سه مرحله اصلی را طی می‌کند:

• آناژن (Anagen): مرحله رشد فعال که می‌تواند چندین سال طول بکشد.
• کاتاژن (Catagen): مرحله انتقال کوتاه که در آن رشد مو متوقف می‌شود.
• تلوژن (Telogen): مرحله استراحت که در پایان آن مو می‌ریزد و فولیکول برای رشد موی جدید آماده می‌شود.

اختلال در این چرخه می‌تواند منجر به افزایش ریزش مو یا کاهش رشد مجدد آن شود.

علت اصلی: آلوپسی آندروژنیک (طاسی با الگوی مردانه)

شایع‌ترین علت ریزش مو در مردان، آلوپسی آندروژنیک یا طاسی با الگوی مردانه است. این وضعیت عمدتاً توسط دو عامل اصلی ایجاد می‌شود:

عامل ژنتیک (وراثت)

حساسیت فولیکول‌های مو به هورمون‌های مردانه (آندروژن‌ها) عمدتاً ارثی است. اگر در خانواده شما سابقه طاسی مردانه وجود دارد (چه از سمت پدر و چه مادر)، احتمال ابتلای شما بیشتر است. ژن‌ها تعیین می‌کنند که فولیکول‌های موی سر شما چقدر به هورمون DHT حساس باشند.

نقش هورمون‌ها (DHT)

هورمون تستوسترون در بدن توسط آنزیمی به نام 5-آلفا ردوکتاز به دی هیدروتستوسترون (DHT) تبدیل می‌شود. در مردانی که از نظر ژنتیکی مستعد هستند، DHT به گیرنده‌های فولیکول‌های مو متصل شده و باعث کوچک شدن (مینیاتوری شدن) آن‌ها می‌شود. این فرآیند چرخه رشد مو را کوتاه می‌کند و موهای جدید نازک‌تر و ضعیف‌تر می‌شوند تا جایی که رشد مو در آن ناحیه متوقف می‌گردد.

الگوی ریزش مو

طاسی الگوی مردانه معمولاً با یک الگوی قابل پیش‌بینی پیشرفت می‌کند: عقب رفتن خط رویش مو در شقیقه‌ها (ایجاد حالت M شکل) و/یا نازک شدن و ریزش مو در قسمت تاج سر (فرق سر). در نهایت ممکن است این دو ناحیه به هم متصل شده و منجر به طاسی کامل یا جزئی در بالای سر شوند، در حالی که موهای کنار و پشت سر معمولاً باقی می‌مانند.

سایر دلایل رایج ریزش مو در مردان

علاوه بر آلوپسی آندروژنیک، عوامل دیگری نیز می‌توانند باعث ریزش مو در مردان شوند:

بیماری‌ها و شرایط پزشکی

برخی بیماری‌ها می‌توانند منجر به ریزش مو شوند، از جمله:

• مشکلات تیروئید: کم‌کاری یا پرکاری تیروئید می‌تواند باعث ریزش موی منتشر شود.
• آلوپسی آره آتا (Alopecia Areata): یک بیماری خودایمنی که باعث ریزش موی سکه‌ای در سر یا سایر نقاط بدن می‌شود.
• عفونت‌های قارچی پوست سر: مانند کچلی قارچی (Tinea Capitis).
• بیماری‌های مزمن یا تب بالا.

مصرف داروها

ریزش مو می‌تواند عارضه جانبی برخی داروها باشد، مانند:

• داروهای شیمی‌درمانی
• داروهای ضدافسردگی
• داروهای رقیق‌کننده خون (ضدانعقادها)
• داروهای کنترل فشار خون بالا (مانند بتابلاکرها)
• دوزهای بالای ویتامین A

معمولاً این نوع ریزش مو پس از قطع دارو متوقف می‌شود.

استرس شدید (ریزش موی تلوژن افلوویوم)

شوک‌های جسمی یا روحی شدید (مانند جراحی بزرگ، کاهش وزن سریع، از دست دادن عزیزان، استرس شغلی شدید) می‌تواند باعث شود تعداد زیادی از موها به طور ناگهانی وارد مرحله استراحت (تلوژن) شده و چند ماه بعد دچار ریزش شوند. این نوع ریزش مو که به آن تلوژن افلوویوم گفته می‌شود، معمولاً موقتی است.

استرس کاری: خطری پنهان به اندازه دود سیگار دست دوم!

کمبودهای تغذیه‌ای

اگرچه کمتر شایع است، اما کمبود شدید برخی مواد مغذی می‌تواند به ریزش مو کمک کند. مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• کمبود آهن (آنمی)
• کمبود پروتئین
• کمبود روی
• کمبود بیوتین و سایر ویتامین‌های گروه B

مدل مو و آسیب‌های فیزیکی (ریزش موی کششی)

کشیدن مداوم موها به دلیل مدل‌های موی سفت (مانند بافت‌های محکم یا دم اسبی) می‌تواند به فولیکول‌ها آسیب رسانده و باعث ریزش موی کششی (Traction Alopecia) شود. استفاده بیش از حد از مواد شیمیایی خشن یا حرارت بالا نیز می‌تواند به ساقه مو آسیب زده و منجر به شکنندگی و ریزش شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگرچه ریزش موی تدریجی در مردان اغلب ناشی از طاسی الگوی مردانه است، اما اگر ریزش مو ناگهانی، تکه‌ای، همراه با خارش یا قرمزی پوست سر، یا همراه با علائم دیگر بیماری باشد، مراجعه به پزشک یا متخصص پوست و مو ضروری است. پزشک می‌تواند با معاینه و در صورت نیاز انجام آزمایش، علت دقیق ریزش مو را تشخیص دهد.

نگاهی کلی به راهکارها (نیازمند مشورت با پزشک)

پس از تشخیص علت، راهکارهای مختلفی برای مدیریت ریزش مو وجود دارد. برخی از گزینه‌های رایج (که باید حتماً با تجویز و نظارت پزشک استفاده شوند) شامل داروهای موضعی مانند ماینوکسیدیل، داروهای خوراکی مانند فیناستراید (که بر روی DHT اثر می‌گذارد)، روش‌های درمانی مانند لیزرتراپی سطح پایین و در موارد پیشرفته‌تر، کاشت مو می‌باشند. تغییرات سبک زندگی مانند کاهش استرس و بهبود رژیم غذایی نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد.

سوالات متداول درباره ریزش موی مردان

1. شایع‌ترین علت ریزش موی مردان چیست؟

آلوپسی آندروژنیک یا طاسی با الگوی مردانه که ناشی از ترکیب عوامل ژنتیکی و هورمون DHT است، شایع‌ترین علت محسوب می‌شود.

2. آیا استرس می‌تواند باعث ریزش موی دائمی شود؟

ریزش موی ناشی از استرس شدید (تلوژن افلوویوم) معمولاً موقتی است و با برطرف شدن عامل استرس‌زا، رشد مو به حالت عادی بازمی‌گردد.

3. آیا کلاه گذاشتن باعث ریزش موی مردان می‌شود؟

خیر، پوشیدن کلاه به خودی خود باعث ریزش مو نمی‌شود، مگر اینکه کلاه بسیار تنگ باشد و باعث کشیدگی موها یا کاهش جریان هوا و ایجاد عفونت در پوست سر شود که این موارد نادر هستند.

4. آیا رژیم غذایی بر ریزش موی مردان تاثیر دارد؟

بله، کمبودهای شدید مواد مغذی مانند آهن، روی و پروتئین می‌تواند به ریزش مو کمک کند. یک رژیم غذایی متعادل برای سلامت موها مهم است.

5. طاسی الگوی مردانه معمولاً از چه سنی شروع می‌شود؟

می‌تواند از دوران نوجوانی شروع شود، اما اغلب در دهه‌های 20، 30 یا 40 سالگی مشهودتر می‌شود. سرعت و الگوی ریزش در افراد مختلف متفاوت است.

6. آیا ریزش موی مردان قابل برگشت است؟

بستگی به علت آن دارد. ریزش موی ناشی از استرس یا کمبودهای تغذیه‌ای معمولاً قابل برگشت است. در مورد طاسی الگوی مردانه، درمان‌ها می‌توانند روند ریزش را کند کرده یا باعث رشد مجدد مو در برخی افراد شوند، اما درمان قطعی و بازگشت کامل موها همیشه ممکن نیست.

7. آیا درمان‌های طبیعی برای ریزش موی مردان وجود دارد؟

برخی درمان‌های طبیعی مانند روغن‌های گیاهی (رزماری، نعناع فلفلی) یا ماساژ پوست سر ممکن است به بهبود گردش خون و سلامت پوست سر کمک کنند، اما شواهد علمی قوی برای اثربخشی آن‌ها در درمان طاسی الگوی مردانه محدود است. همیشه قبل از استفاده با پزشک مشورت کنید.

8. آیا خودارضایی باعث ریزش موی مردان می‌شود؟

این یک باور غلط و رایج است. هیچ مدرک علمی وجود ندارد که نشان دهد خودارضایی باعث ریزش مو می‌شود.

9. علت ریزش مو چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک معمولاً با بررسی سابقه پزشکی، الگوی ریزش مو، معاینه پوست سر و در صورت لزوم انجام آزمایش خون (برای بررسی تیروئید، سطح آهن و …) یا نمونه‌برداری از پوست سر، علت را تشخیص می‌دهد.