در این گزارش تحلیلی و جامع، به بررسی آخرین تصمیمات دولت و وزارت صمت برای نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی می‌پردازیم. با توجه به آلودگی شدید هوا در کلان‌شهرها، معاون وزیر صمت از اجرای طرح ضربتی جایگزینی خودروهای فرسوده با تاکسی‌های برقی خبر داده است. همچنین در این مقاله، آمار دقیق اسقاط خودروها، وضعیت نوسازی موتورسیکلت‌ها و جزئیات فنی آیین‌نامه جدید ارتقای کیفیت خودروهای داخلی مورد بررسی قرار گرفته است.
انقلاب الکتریکی در ناوگان عمومی: تاکسی‌های برقی در راهند
یکی از مهم‌ترین بخش‌های صحبت‌های معاون وزیر صمت، تمرکز ویژه بر برقی‌سازی ناوگان عمومی است. سال‌هاست که کارشناسان محیط زیست، تنها راه نجات هوای تهران و شهرهای صنعتی مانند اصفهان را خروج خودروهای احتراقی فرسوده و جایگزینی آن‌ها با خودروهای پاک می‌دانند. اکنون به نظر می‌رسد این ایده بیش از هر زمان دیگری به واقعیت نزدیک شده است.
مقیمی با اشاره به انعقاد قراردادهای جدید با شرکت‌های خودروساز داخلی، اعلام کرده است که زیرساخت‌های لازم برای تولید و عرضه تاکسی‌های برقی فراهم شده است. اولویت این طرح، جایگزینی ون‌های فرسوده و تاکسی‌های قدیمی است که سهم عمده‌ای در تولید ذرات معلق و آلودگی صوتی شهرها دارند. ورود این خودروها تا پایان سال، می‌تواند آغازی بر پایان دوران جولان خودروهای دودزا در مراکز شهر باشد.
رکوردشکنی در اسقاط خودروهای فرسوده
نوسازی ناوگان، فرآیندی دو سویه است؛ تا زمانی که خودروهای فرسوده از چرخه خارج نشوند، ورود خودروهای جدید تنها به ترافیک دامن می‌زند. خوشبختانه آمارهای ارائه شده توسط رئیس سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، نشان‌دهنده شتاب گرفتن فرآیند اسقاط است.
بر اساس آمار رسمی:
- در سال ۱۴۰۳، حدود ۳۵۰ هزار دستگاه خودروی فرسوده از رده خارج شده‌اند.
- در سال جاری نیز تاکنون ۱۵۰ هزار دستگاه خودرو اسقاط شده‌اند.
- به طور اختصاصی در بخش حمل‌ونقل عمومی، ۴۸ هزار دستگاه خودرو (شامل تاکسی و اتوبوس) اسقاط شده‌اند که گامی بزرگ برای باز کردن فضا جهت ورود تاکسی‌های برقی محسوب می‌شود.
این اقدامات از منظر اقتصادی نیز بسیار حائز اهمیت است؛ چرا که هر خودروی فرسوده چندین برابر یک خودروی استاندارد سوخت مصرف می‌کند و اسقاط آن‌ها به معنای صرفه‌جویی میلیاردی در یارانه پنهان انرژی است.
آیین‌نامه ارتقای کیفیت: نظارت از طراحی تا خیابان
بخش دیگری از سخنان معاون وزیر صمت به تصویب «آیین‌نامه ارتقای کیفیت خودروهای داخلی» در هیئت وزیران اختصاص داشت. این آیین‌نامه رویکردی نوین و سخت‌گیرانه نسبت به خودروسازان دارد. راه‌اندازی «سامانه ملی امتیازدهی» بدین معناست که دیگر نظارت کیفی محدود به خط تولید نیست.
طبق این قانون جدید، کیفیت خودروها در تمام مراحل زیر به صورت عددی و شفاف سنجیده می‌شود:
- مراحی طراحی و مهندسی: استفاده از فناوری‌های روز.
- فرآیند تولید و قطعه‌سازی: کیفیت مواد اولیه.
- فروش و تحویل: رضایت مشتری.
- خدمات پس از فروش: دسترسی به قطعات و تعمیرات.
شرکت‌های خودروساز و زنجیره تأمین قطعات موظف هستند در قبال این امتیازها پاسخگو باشند و عملکرد شفافی ارائه دهند. هدف نهایی این ارزیابی‌ها، کاهش مصرف سوخت و رسیدن به استانداردهای جهانی آلایندگی است.
فناوری‌های نوین: از گیربکس ۹ سرعته تا آلیاژهای سبک
شاید برایتان سوال باشد که خودروسازان چگونه می‌خواهند مصرف سوخت را کاهش دهند؟ مقیمی به راهکارهای فنی دقیقی اشاره کرده است. اصلاح پیشرانه‌ها یکی از این راهکارهاست. ارتقای موتور و استفاده از گیربکس‌های پیشرفته ۷ و ۹ سرعته، می‌تواند راندمان خودرو را به شدت افزایش دهد. هرچه تعداد دنده‌ها بیشتر و ضرایب آن دقیق‌تر باشد، فشار کمتری به موتور وارد شده و مصرف سوخت کاهش می‌یابد.
راهکار دوم، «سبک‌سازی خودرو» است. استفاده از آلیاژهای نوین و مستحکم اما سبک در بدنه و شاسی، وزن نهایی خودرو را کاهش می‌دهد. کاهش وزن مستقیماً با کاهش مصرف انرژی رابطه دارد. این فناوری‌ها قرار است در کنار پروژه تاکسی‌های برقی، چهره صنعت خودروی کشور را تغییر دهند.
موتورسیکلت‌ها: ضلع فراموش‌نشده آلودگی
نمی‌توان از آلودگی هوا صحبت کرد و سهم موتورسیکلت‌های کاربراتوری و فرسوده را نادیده گرفت. خبر خوب این است که فرآیند اسقاط موتورسیکلت‌های فرسوده نیز از خردادماه امسال به صورت جدی آغاز شده است. تا این لحظه بیش از ۱۲ هزار مالک موتورسیکلت برای نوسازی ثبت‌نام کرده‌اند و ۱۳۲۰ دستگاه به طور کامل اسقاط شده‌اند. اگرچه این عدد در برابر حجم موتورسیکلت‌های موجود در شهرها کم به نظر می‌رسد، اما شروع این فرآیند پس از سال‌ها توقف، نشانه‌ای مثبت است.
چشم‌انداز آینده حمل‌ونقل شهری
با کنار هم قرار دادن قطعات این پازل (ورود تاکسی‌های برقی، اسقاط گسترده خودروهای فرسوده، نظارت کیفی بر تولیدات داخلی و نوسازی موتورسیکلت‌ها)، می‌توان امیدوار بود که سیاست‌گذاران صنعت و محیط زیست، عزم خود را برای تغییر جزم کرده‌اند. موفقیت این طرح‌ها مشروط به تداوم اجرا و تأمین زیرساخت‌هایی مانند ایستگاه‌های شارژ خودرو برقی است که امید می‌رود همگام با ورود خودروها، توسعه یابند.
سوالات متداول درباره طرح جایگزینی تاکسی‌های برقی
آیا طرح تاکسی‌های برقی فقط مخصوص تهران است؟
خیر، طبق اعلام معاون وزیر صمت، علاوه بر پایتخت، شهر اصفهان نیز در اولویت اجرای این طرح قرار دارد و ون‌ها و تاکسی‌های فرسوده این شهر نیز با خودروهای برقی جایگزین خواهند شد.
مزیت اصلی تاکسی‌های برقی نسبت به تاکسی‌های فعلی چیست؟
علاوه بر حذف کامل آلایندگی دودی، تاکسی‌های برقی هزینه‌های نگهداری بسیار کمتری دارند (نیاز به تعویض روغن و فیلتر ندارند)، بی‌صدا هستند و استهلاک کمتری نسبت به خودروهای بنزینی دارند که برای رانندگان تاکسی یک مزیت بزرگ اقتصادی است.
تاکنون چه تعداد خودروی عمومی فرسوده از رده خارج شده است؟
در طرح بزرگ نوسازی ناوگان، تا به امروز ۴۸ هزار دستگاه خودروی عمومی فرسوده اسقاط شده‌اند تا ظرفیت برای ورود خودروهای مدرن ایجاد شود.
آیین‌نامه جدید کیفیت خودرو چه تاثیری بر مصرف‌کننده دارد؟
با اجرایی شدن سامانه ملی امتیازدهی، خودروسازان مجبور به پاسخگویی در برابر کیفیت قطعات و خدمات پس از فروش هستند. این امر به مرور باعث افزایش کیفیت خودروهای تحویلی و کاهش مصرف سوخت آن‌ها خواهد شد.
