بیماری اوتیسم چیست؟
بیماری اوتیسم (Autistic Spectrum Disorders)، نوعی اختلال عصبی-رفتاری پیچیده است که در دسته‌ی بیماری‌های اعصاب و روان قرار می‌گیرد. این اختلال بر ارتباطات اجتماعی، رشد گفتار و مهارت‌های ارتباطی فرد تأثیر می‌گذards و معمولاً با رفتارهای تکراری و غیرقابل انعطاف همراه است. به دلیل تنوع و شدت متفاوت علائم در افراد مختلف، این وضعیت را اختلال طیف اوتیسم می‌نامند.
اوتیسم می‌تواند در درجات مختلفی بروز پیدا کند؛ از موارد خفیف که تنها برخی جنبه‌های زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهند، تا شکل‌های شدیدتر که نیاز به مراقبت‌های دائمی و تخصصی دارند. کودکان مبتلا به این اختلال معمولاً در برقراری ارتباط مؤثر با دیگران با مشکلاتی روبرو هستند و در درک احساسات و افکار اطرافیان دچار مشکل می‌شوند. به همین دلیل، بیان احساسات خود از طریق زبان، حرکات چهره، رفتار یا تماس بدنی برای آن‌ها دشوار است.
دوستان عزیز می‌دانیم که اوتیسم اختلالی است که روی سیستم عصبی تاثیر می‌گذards. و برای کنترل این اختلال پیشنهاد می‌کنیم آشنایی مختصری یا سیستم عصبی و اجزای آن داشته باشید.
علائم بیماری اوتیسم؟
علائم اوتیسم که در زبان انگلیسی به آن Autism یا Autism Spectrum Disorder (ASD) گفته می‌شود و در فارسی گاه از واژه‌ی درخود ماندگی نیز برای آن استفاده می‌شود معمولاً در سه سال نخست زندگی آشکار می‌گردند. برخی کودکان این علائم را از همان بدو تولد نشان می‌دهند، در حالیکه برخی دیگر در ابتدا رشد طبیعی دارند و گاهی بین ۱۸ تا ۳۶ ماهگی علائم به‌طور ناگهانی ظاهر می‌شود. همچنین، در برخی موارد، علائم اختلالات ارتباطی تا زمانی که فرد وارد محیط‌های اجتماعی نشود، قابل مشاهده نیستند.
بیماری اوتیسم تاثیرات فراوانی بر تعاملات اجتماعی و ارتباطات فرد می‌گذارد، از جمله:
- الگوهای گفتاری غیر معمول مانند حرف زدن شبیه به ربات
- اجتناب از تماس چشمی با دیگران
- عدم پاسخگویی در برابر صدا زدن اسم فرد مبتلا
- توسعه دیر رس مهارت‌های گفتاری
- مشکل در حفظ مکالمه
- ریزه‌خواری یا اختلال پیکا در کودکان
- تکرار مداوم عبارات
- مشکل واضح در درک احساسات و بیان
بیماری اوتیسم چیست؟
علائم بیماری اوتیسم در نوزادان
نوزادان مبتلا به بیماری اوتیسم ممکن است تماس چشمی کمتری برقرار کنند، دیرتر صداهایی شبیه به حرف زدن (مانند غرغر یا غان و غون) تولید کنند و به نام خود یا نشانه‌های اجتماعی واکنش نشان ندهند. همچنین ممکن است حرکات تکراری از خود نشان دهند یا به اشیای خاصی به‌طور غیرعادی علاقه‌مند شوند.
برخی از نشانه‌های اولیه که باید به آن‌ها توجه کرد:
- تأخیر یا محدودیت در رشد زبان: این مورد می‌تواند شامل نداشتن غان‌وغون، نداشتن کلمات ساده تا ۱۶ ماهگی، یا ناتوانی در گفتن عبارات دوکلمه‌ای تا دو سالگی باشد.
- تعامل اجتماعی محدود: ممکن است کودک تماس چشمی برقرار نکند، به لبخند یا حرکات دیگران واکنشی نشان ندهد، یا ترجیح دهد به‌تنهایی بازی کند.
- حرکات غیرمعمول یا تکراری: نوزاد ممکن است دست‌های خود را به‌طور مکرر تکان دهد (hand flapping)، بدن خود را جلو و عقب تاب دهد یا اشیاء را بچرخاند.
- بازی‌های غیرمعمول یا تأخیری: کودک ممکن است به بازی‌های تعاملی مانند “دالی موشه” علاقه‌ای نشان ندهد یا اسباب‌بازی‌ها را به شیوه‌های غیرعادی به کار گیرد.
- حساسیت‌های حسی: ممکن است نسبت به صداها، بافت‌ها، نور یا بوها واکنش شدید یا غیرمعمولی نشان دهد.
- عدم پاسخ به نام: طبق گزارش CDC، نوزادان معمولاً باید تا ۹ ماهگی به شنیدن نام خود واکنش نشان دهند.
علائم بیماری اوتیسم در نوجوانان
نشانه‌های اوتیسم در دوران نوجوانی ممکن است با دوران کودکی تفاوت داشته باشد و به شیوه‌های متنوعی بروز کند. این علائم معمولاً در سه زمینه اصلی دیده می‌شوند: ارتباط اجتماعی، رفتارهای تکراری و حساسیت‌های حسی.
چالش‌های ارتباط اجتماعی
در نوجوانان مبتلا به بیماری اوتیسم ، مشکلات ارتباطی یکی از چالش‌های اصلی به شمار می‌رود. یکی از این مشکلات، ناتوانی در برقراری مکالمه دوطرفه است؛ به‌طوری که نوجوان ممکن است نتواند نوبت صحبت را رعایت کند، سؤالات مرتبط مطرح کند یا در گفت‌وگوی رفت‌و‌برگشتی مشارکت مؤثر داشته باشد. علاوه بر این، درک ارتباطات غیرکلامی نیز برای آن‌ها دشوار است؛ به عنوان مثال، ممکن است حالات چهره، زبان بدن یا لحن صدا را به‌درستی متوجه نشوند.
یکی دیگر از ویژگی‌های شایع، برقراری تماس چشمی محدود است. بسیاری از این نوجوانان از نگاه مستقیم پرهیز می‌کنند یا تنها برای لحظاتی کوتاه قادر به حفظ آن هستند. همچنین، برقراری و حفظ دوستی برای آن‌ها کاری سخت و پرتنش است، زیرا تعامل اجتماعی با همسالان برایشان پیچیده و گاهی گیج‌کننده است.
برداشت تحت‌اللفظی از زبان نیز در آن‌ها مشاهده می‌شود. این افراد معمولاً نمی‌توانند کنایه‌ها، شوخی‌ها یا اصطلاحات عامیانه را درک کنند و هر چیزی را به همان صورتی که گفته می‌شود، تعبیر می‌کنند. در کنار این ویژگی‌ها، برخی الگوهای گفتاری غیرعادی هم دیده می‌شود، مانند صحبت با لحن یکنواخت، تکرار مکرر واژه‌ها یا استفاده از آهنگ غیرمعمول در صدا.
رفتارها و علایق تکرارشونده
بسیاری از نوجوانان مبتلا به اوتیسم علایق شدید و بسیار متمرکزی نسبت به یک موضوع، شیء یا سرگرمی خاص دارند. این علایق می‌توانند چنان عمیق و وسواس‌گونه باشند که تمام توجه و انرژی فرد را به خود اختصاص دهند. برای مثال، ممکن است ساعت‌ها درباره یک موضوع خاص مطالعه کنند یا دائماً درباره آن صحبت کنند، بدون آن‌که به علاقه یا واکنش دیگران توجهی داشته باشند.
رفتارهای حرکتی تکراری نیز از دیگر ویژگی‌های رایج در این نوجوانان است. این رفتارها شامل تکان دادن مداوم دست‌ها (hand flapping)، تاب خوردن به جلو و عقب، چرخاندن اشیا یا ردیف کردن منظم وسایل می‌شود. این حرکات معمولاً برای کاهش اضطراب یا ایجاد حس آرامش انجام می‌شوند.
وابستگی به برنامه‌های ثابت روزانه نیز در این گروه بسیار شایع است. آن‌ها اغلب به نظم و پیش‌بینی‌پذیری نیاز دارند و هرگونه تغییر در برنامه‌های روزمره یا بروز رویدادهای غیرمنتظره می‌تواند منجر به استرس، ناآرامی یا حتی واکنش‌های شدید هیجانی شود.
حساسیت‌های حسی
نوجوانان مبتلا به اوتیسم اغلب دچار حساسیت‌های حسی هستند که می‌تواند زندگی روزمره آن‌ها را به‌طور قابل‌توجهی تحت تأثیر قرار دهد. یکی از رایج‌ترین این حساسیت‌ها، تحریک‌پذیری نسبت به محرک‌های محیطی مانند صداهای بلند، نورهای شدید یا بوهای خاص است. برخی از این نوجوانان نیز یا به‌دنبال تجربه‌های حسی خاص هستند، مانند لمس کردن بافت‌های خاص، و یا به‌شدت از برخی محرک‌ها اجتناب می‌کنند. در زمینه تغذیه، ترجیحات غذایی خاص نیز بسیار شایع است. همچنین، حساسیت به لباس یا پارچه خاص از دیگر مسائل رایج است.
علائم بیماری اوتیسم در بزرگسالان
بیماری اوتیسم در بزرگسالان می‌تواند به شیوه‌های گوناگونی ظاهر شود و اغلب بر تعاملات اجتماعی، ارتباطات و رفتار تأثیر می‌گذارد. علائم اصلی شامل دشواری در درک نشانه‌های اجتماعی، چالش در ایجاد و حفظ روابط، و تمایل به محیط‌های منظم و قابل پیش‌بینی است. افراد ممکن است رفتارهای تکراری، علاقه‌های شدید به موضوعات خاص و حساسیت‌های حسی را نیز تجربه کنند.
بزرگسالان مبتلا به اوتیسم ممکن است در تعاملات اجتماعی با چالش‌های متعددی مواجه باشند. آن‌ها معمولاً در درک نشانه‌های اجتماعی مانند حالات چهره، زبان بدن یا لحن صدا دچار مشکل‌اند. ایجاد و حفظ روابط برایشان دشوار است. بسیاری از این افراد تماس چشمی را ناخوشایند می‌دانند و از آن اجتناب می‌کنند. از نظر ارتباطی نیز ممکن است شروع یا ادامه گفتگو برایشان دشوار باشد. آن‌ها معمولاً حرف‌ها را به‌صورت کاملاً تحت‌اللفظی درک می‌کنند و به همین دلیل، طنز یا کنایه را متوجه نمی‌شوند.
افراد بزرگسال مبتلا به اوتیسم معمولاً رفتارهای تکراری و الگوهای رفتاری خاصی از خود نشان می‌دهند. یکی از این رفتارها، انجام حرکات تکراری مانند تکان دادن دست‌ها یا تکرار واژه‌ها است که معمولاً به‌منظور آرام‌سازی انجام می‌شود. همچنین، علاقه‌مندی شدید و محدود به موضوع یا فعالیت خاص و نیاز به روتین و پیش‌بینی‌پذیری نیز در بسیاری از آن‌ها دیده می‌شود.
انواع بیماری اوتیسم
اوتیسم کلاسیک یک سندرم است که به عنوان اختلالات طیف اوتیسم شناخته می‌شود. سایر اختلالات شناخته‌شده در این محدوده، عبارتند از:
| طیف اختلالات اوتیسم | توضیحات |
|---|---|
| اختلال درخودماندگی | به اختلال در برقراری ارتباطات، تعاملات اجتماعی و بازی‌های تخیلی در کودکان زیر ۳ سال گفته می‌شود. |
| اوتیسم آسپرگر | کودکان با این اختلال مشکل زبانی ندارند و هوش بالاتری دارند، اما در برقراری ارتباطات اجتماعی مشکل دارند. |
| اختلال فراگیر رشد (PDD-NOS) | یک دسته‌ی عمومی برای کودکان دارای برخی رفتارهای اوتیسمی است که در سایر دسته‌ها قرار نمی‌گیرند. |
| اختلال تخریب دوران کودکی | اختلال بسیار نادری است که در آن کودکان پس از دو سال رشد طبیعی، بخش بزرگی از مهارت‌های خود را از دست می‌دهند. |
| سندرم رت | این سندرم عمدتاً در دختران رخ می‌دهد که پس از رشد اولیه طبیعی، دچار مشکلات شدید در ارتباطات و مهارت‌های اجتماعی می‌شوند. |
علت بیماری اوتیسم چیست؟
اوتیسم می‌تواند دلایل گوناگونی داشته باشد و تحقیقات نشان داده‌اند که این اختلال معمولاً نتیجه تعامل بین عوامل ژنتیکی و محیطی است. با این حال، باید توجه داشت که داشتن یک عامل خطر به‌تنهایی به معنای بروز قطعی اوتیسم نیست.
عوامل محیطی مرتبط با اوتیسم کدام‌اند؟
بر اساس مؤسسه ملی علوم بهداشت محیطی آمریکا، برخی عوامل محیطی که ممکن است خطر اوتیسم را افزایش دهند عبارت‌اند از: سن بالای والدین، قرار گرفتن جنین در معرض آلودگی هوا یا برخی آفت‌کش‌ها، چاقی یا دیابت مادر، تولد بسیار زودرس، و عوارض زایمان که باعث قطع اکسیژن‌رسانی به مغز نوزاد شود.
راه‌های تشخیص بیماری اوتیسم
تشخیص اختلال طیف اوتیسم بر پایه‌ی بررسی جامع وضعیت رشد کودک، مشاهده رفتارهای او و استفاده از آزمون‌های استاندارد صورت می‌گیرد و به آزمایش پزشکی خاصی وابسته نیست.
- غربالگری: پزشکان در معاینات دوره‌ای کودک، از پرسش‌نامه‌ها برای شناسایی نشانه‌های اولیه اوتیسم استفاده می‌کنند.
- ارزیابی تخصصی: در صورت نیاز، کودک به متخصص ارجاع داده می‌شود. متخصص با استفاده از ابزارهایی مانند ADOS-2 (ارزیابی مستقیم) و ADI-R (مصاحبه با والدین) و معیارهای DSM-5، تشخیص نهایی را اعلام می‌کند.
بیماری اوتیسم درمان قطعی دارد؟
خیر، تاکنون درمان قطعی برای اختلال طیف اوتیسم (ASD) وجود ندارد. بیماری اوتیسم یک وضعیت عصبی-رشدی مادام‌العمر است، اما با استفاده از درمان‌ها و مداخلات مختلف می‌توان علائم آن را مدیریت کرد و توانایی فرد برای عملکرد بهتر در زندگی روزمره را افزایش داد. تمرکز درمان بر بهبود مهارت‌های ارتباطی، اجتماعی و رفتاری است و مداخله زودهنگام می‌تواند نتایج بسیار مثبتی به همراه داشته باشد.
عوارض بیماری اوتیسم
اوتیسم اغلب با مشکلات پزشکی و روانی دیگری همراه است. در حوزه پزشکی، صرع و مشکلات گوارشی شایع هستند. اختلالات خواب نیز در میان این افراد بسیار رایج است. از منظر روانی، اضطراب و افسردگی شیوع بالایی دارند و می‌توانند عملکرد روزانه را مختل کنند. همچنین بسیاری از این افراد علائم بیش‌فعالی و نقص توجه (ADHD) را نیز تجربه می‌کنند.
آیا بیماری اوتیسم قابل پیشگیری است؟
خیر، بیماری اوتیسم به‌عنوان یک اختلال قابل پیشگیری شناخته نمی‌شود. این اختلال با نقش قوی ژنتیکی همراه است و تاکنون راهی برای جلوگیری از بروز آن وجود ندارد. اوتیسم یک بیماری نیست که بتوان با دارو از آن پیشگیری کرد، بلکه یک تفاوت در رشد و عملکرد مغز است.
سخن آخر درمورد بیماری اوتیسم
باید بدانیم که بیماری اوتیسم تنها یک تفاوت در شیوه تجربه جهان است، نه یک محدودیت مطلق. با شناخت، پذیرش و حمایت آگاهانه، می‌توانیم دنیایی بسازیم که هر فرد، با هر ویژگی و توانایی، فرصت شکوفایی داشته باشد.
