وبگاه ارث در گزارشی آورده است: بیشترِ ما کیفیت خواب را فقط با مدت‌زمان آن می‌سنجیم؛ اما مطالعات تأیید می‌کنند که حالت خوابیدن نیز نقشی مهم در سلامت بدن، به‌ویژه معده و قلب دارد. حالت بدن، مسیر حرکت اسید در مری، حرکت ریه‌ها و دیافراگم و حتی تعادل سیستم عصبی را تغییر می‌دهد. تغییرات کوچک باعث افزایش راحتی و سلامت می‌شوند.
برای رفلاکس معده، به پهلوی چپ بخوابید
یکی از شایع‌ترین مشکلات گوارشی، رفلاکس اسید معده به مری است. تحقیقات گسترده‌ای در این زمینه انجام شده و نتایج همگی به یک سمت اشاره دارند: خوابیدن به پهلوی چپ بهترین گزینه است. یک گروه پژوهشی در دانشگاه اندونزی به سرپرستی دانیل مارتین سیمادیبراتا، با بررسی بهترین شواهد موجود، دریافتند که خوابیدن به پهلوی چپ، معده را در موقعیتی پایین‌تر از مری نگه می‌دارد و نیروی جاذبه مانع از بازگشت اسید به سمت بالا می‌شود.
در مقابل، خوابیدن به پهلوی راست باعث می‌شود اسید در نزدیکی محل اتصال مری و معده جمع شود و احتمال رفلاکس را افزایش دهد. خوابیدن به پشت (طاق‌باز) نیز از این نظر، مزیتی نسبت به خوابیدن به پهلوی راست نداشت.
یک فراتحلیل که در سال ۲۰۲۳ میلادی انجام شد، این یافته‌ها را تأیید کرد و نشان داد که خوابیدن به پهلوی چپ، زمان قرار گرفتن مری در معرض اسید را حدود ۲ درصد کاهش داده و سرعت پاکسازی اسید را بین ۷۵ تا ۸۲ ثانیه افزایش می‌دهد. پژوهشگران حتی با استفاده از یک دستگاه پوشیدنی که با لرزشی ملایم افراد را به خوابیدن روی پهلوی چپ تشویق می‌کرد، موفقیت درمانی را در ۴۴ درصد از شرکت‌کنندگان مشاهده کردند.
برای سلامت قلب، به پهلوی راست بخوابید
در حالی که پهلوی چپ برای معده بهتر است، شرایط برای بیماران مبتلا به نارسایی قلبی متفاوت است. در این بیماران، قلب اغلب بزرگ می‌شود و خوابیدن به پهلوی چپ می‌تواند با ایجاد فشار، ناخوشایند و ناراحت‌کننده باشد. یک مطالعه کلاسیک که در سال ۲۰۰۱ انجام شد، نشان داد که بیماران مبتلا به نارسایی قلبی حدود دو برابر بیشتر تمایل دارند به پهلوی راست بخوابند. محققان معتقدند این حالت خوابیدن به بازگرداندن تعادل در سیستم عصبی خودکار این بیماران کمک می‌کند.
همچنین باید توجه داشت که خوابیدن به پشت می‌تواند اختلالات تنفسی حین خواب مانند آپنه (وقفه تنفسی) و خروپف را تشدید کند. این اختلالات در بلندمدت فشار زیادی به قلب وارد می‌کنند. بنابراین، خوابیدن به پهلو (چپ یا راست، بسته به شرایط فرد) به طور کلی برای تنفس بهتر توصیه می‌شود.
تأثیر خواب بر سلامت روده و زخم معده
سلامت دستگاه گوارش تنها به رفلاکس محدود نمی‌شود. کیفیت خواب بهتر با افزایش باکتری‌های ضدالتهاب در روده ارتباط مستقیم دارد. از سوی دیگر، بی‌نظمی در خواب، مانند آنچه در کار شیفتی رخ می‌دهد، ساعت داخلی بدن را مختل کرده و معده به این بی‌نظمی بسیار حساس است. یک مطالعه مروری در سال ۲۰۲۴ نشان داد که کارکنان شیفتی به طور قابل توجهی بیشتر در معرض خطر ابتلا به زخم معده قرار دارند.
روش‌های کاربردی حالت خوابیدن برای یک خواب راحت‌تر و سالم‌تر
با توجه به یافته‌های علمی، می‌توانید با رعایت چند نکته ساده، کیفیت خواب و سلامت خود را بهبود بخشید:
- اگر از رفلاکس معده رنج می‌برید: سعی کنید به پهلوی چپ بخوابید و وعده شام را حداقل ۳ ساعت قبل از رفتن به رختخواب میل کنید.
- اگر نارسایی قلبی دارید: خوابیدن به پهلوی راست احتمالاً برای شما انتخاب راحت‌تر و بهتری خواهد بود. در این مورد حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
- برای بهبود کیفیت عمومی خواب: در اتاقی تاریک، ساکت و خنک بخوابید و یک برنامه خواب منظم (ساعت خواب و بیداری ثابت) را حتی در روزهای تعطیل رعایت کنید.
سوالات متداول
۱. بهترین حالت خوابیدن برای رفلاکس معده کدام است؟
بر اساس تمام تحقیقات، خوابیدن به پهلوی چپ بهترین حالت خوابیدن برای کاهش علائم رفلاکس اسید معده است، زیرا معده را در موقعیتی پایین‌تر از مری قرار می‌دهد.
۲. چرا برای بیماران قلبی، خوابیدن به پهلوی راست توصیه می‌شود؟
در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی، قلب ممکن است بزرگ شده باشد و خوابیدن به پهلوی چپ می‌تواند باعث ایجاد فشار و احساس ناراحتی شود. خوابیدن به پهلوی راست این فشار را کاهش می‌دهد.
۳. آیا خوابیدن به پشت (طاق‌باز) مضر است؟
خوابیدن به پشت به خودی خود مضر نیست، اما می‌تواند باعث تشدید خروپف و اختلالات تنفسی حین خواب (آپنه خواب) شود که این موارد در بلندمدت می‌توانند به سیستم قلبی-عروقی فشار وارد کنند.
۴. آیا کار شیفتی بر سلامت معده تأثیر دارد؟
بله، مطالعات نشان داده‌اند که کار شیفتی با به هم زدن ساعت بیولوژیک بدن، خطر ابتلا به زخم معده را در افراد به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.
نتیجه‌گیری: بدن شما بهترین راهنماست
انتخاب حالت خوابیدن مناسب، یک راهکار ساده و بدون هزینه برای بهبود سلامت دستگاه گوارش و قلب است. علم به ما سرنخ‌های ارزشمندی می‌دهد، اما در نهایت بدن شما بهترین راهنماست. به احساس راحتی و علائم خود توجه کنید و حالتی را انتخاب کنید که بهترین خواب شبانه را برای شما به ارمغان می‌آورد. در صورت داشتن بیماری‌های خاص، مشورت با پزشک برای انتخاب بهترین حالت خوابیدن ضروری است.
