ایران و ریسک بالای بلایای طبیعی؛ نمره ۸ از ۱۰

دکتر عباس استاد تقی‌زاده، رئیس دپارتمان سلامت در حوادث و بلایای دانشگاه علوم پزشکی تهران، با ارائه آماری نگران‌کننده، وضعیت ایران را تشریح کرد. او گفت: «ایران بر روی کمربند زلزله هیمالیان قرار دارد و هر چند سال یکبار با زلزله‌ای بالای شش ریشتر مواجه می‌شود.» وی افزود که کشور ما علاوه بر زلزله، با چالش‌های جدی دیگری همچون خشکسالی، سیل و گرد و غبار نیز دست و پنجه نرم می‌کند.

دکتر تقی‌زاده تصریح کرد: «بر اساس مطالعات انجام شده، میزان ریسک بلایای طبیعی در کشور ما عدد ۸ از ۱۰ است که یک عدد بالایی محسوب می‌شود.» او با انتقاد از سطح پایین آگاهی عمومی (کمتر از ۲۰ درصد)، تأکید کرد که با وجود تغییر رویکرد از حالت انفعالی به پیشگیرانه، اقدامات انجام شده با سطح ریسک بالای کشور تناسب ندارد.

نگاه جهانی: خسارت ۲۰۰ میلیارد دلاری و ارتباط با تغییر اقلیم

خانم لیتیزیا روسانو، مدیر مرکز سازمان ملل برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه (اپدیم)، در سخنرانی خود بر ابعاد جهانی این بحران تأکید کرد. او گفت: «طبق ارزیابی جهانی سال ۲۰۲۵، خسارت ناشی از بلایا در جهان سالانه حدود ۲۰۰ میلیارد دلار است.» خانم روسانو با اشاره به ارتباط مستقیم بین بلایا و تغییرات اقلیمی، هشدار داد که فعالیت‌های توسعه‌ای خودشان می‌توانند منبع ایجاد خطر باشند یا ریسک‌های موجود را تشدید کنند. او بر ضرورت تلفیق ارزیابی ریسک در تمام مراحل برنامه‌های توسعه، از تدوین قوانین گرفته تا تأمین بودجه، تأکید کرد.

اقدامات دولت و چالش‌های بودجه‌ای

علاءالدین ازوجی، رئیس امور اقتصاد کلان سازمان برنامه و بودجه، با بیان اینکه ایران سابقه وقوع حداقل ۳۲ نوع از ۴۳ بلای طبیعی شناخته شده در جهان را دارد، به اقدامات دولت در این حوزه اشاره کرد.

او توضیح داد که دولت بر اساس قوانین موجود، حمایت از آسیب‌دیدگان را در قالب کمک‌های بلاعوض و تسهیلات کم‌بهره انجام می‌دهد. با این حال، وی با ارائه آمار، به محدودیت‌های شدید منابع مالی اشاره کرد. به گفته ازوجی، در سال ۱۴۰۲ از ۱۵۳ هزار میلیارد تومان اعتبار درخواستی وزارت کشور، تنها حدود ۶۲ هزار میلیارد تومان تخصیص یافته و در سال ۱۴۰۳ نیز از ۲۳۷ هزار میلیارد تومان درخواست، حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان به دلیل محدودیت‌ها تخصیص نیافته است.

راهکارهای کلیدی برای کاهش ریسک بلایای طبیعی در ایران

کارشناسان حاضر در این نشست بر مجموعه‌ای از راهکارهای سیاستی برای افزایش تاب‌آوری کشور تأکید کردند. این راهکارها شامل موارد زیر است:

• سرمایه‌گذاری بلندمدت: تمرکز بر ساخت زیرساخت‌های مقاوم و توسعه فناوری‌های هشدار سریع.
• ایجاد نظام بیمه بلایای طبیعی: برای توزیع ریسک و جبران خسارت‌ها.
• هماهنگی بین دستگاهی: ایجاد یک رویکرد یکپارچه میان تمام نهادهای دولتی و عمومی.
• آموزش مستمر جامعه: افزایش آگاهی عمومی برای آمادگی و پیشگیری.
• توسعه ظرفیت‌های محلی: توانمندسازی جوامع محلی برای مدیریت بحران‌های اولیه.

سوالات متداول

خسارت سالانه بلایای طبیعی در جهان چقدر است؟

بر اساس ارزیابی جهانی سال ۲۰۲۵ که توسط یکی از مراکز سازمان ملل انجام شده، خسارت سالانه ناشی از بلایای طبیعی در سراسر جهان حدود ۲۰۰ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود.

وضعیت ایران از نظر ریسک بلایای طبیعی چگونه است؟

بسیار پرخطر. ایران بر روی کمربند زلزله قرار دارد و با پدیده‌هایی مانند خشکسالی و سیل نیز به طور جدی مواجه است. نمره ریسک ایران در این زمینه ۸ از ۱۰ ارزیابی شده است.

راهکار اصلی برای مقابله با این خطرات چیست؟

راهکار اصلی، تغییر رویکرد از «پاسخ به بحران» به «پیشگیری و کاهش ریسک» است. این امر از طریق سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های مقاوم، ایجاد سیستم‌های هشدار سریع، بیمه و آموزش عمومی محقق می‌شود.

آیا بودجه کافی برای مقابله با بلایا در ایران تخصیص می‌یابد؟

بر اساس گزارش سازمان برنامه و بودجه، همواره شکاف قابل توجهی میان اعتبار درخواستی وزارت کشور برای مدیریت بحران و مبلغی که به دلیل محدودیت‌های مالی تخصیص می‌یابد، وجود دارد.

نتیجه‌گیری

نشست تخصصی «تلفیق کاهش ریسک بلایای طبیعی» به وضوح نشان داد که ایران در منطقه‌ای پرخطر قرار دارد و هزینه‌های اقتصادی و انسانی ناشی از حوادث بسیار بالاست. پیام اصلی این نشست، ضرورت یک تغییر نگرش بنیادین از مدیریت بحرانِ پس از وقوع، به مدیریت ریسکِ پیش از وقوع است. این امر نیازمند سرمایه‌گذاری هوشمندانه، برنامه‌ریزی یکپارچه و افزایش آگاهی عمومی در تمام سطوح جامعه است. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید به وب‌سایت دفتر کاهش ریسک بلایای سازمان ملل (UNDRR) مراجعه کنید.