کشف برندگان نوبل شیمی چیست؟ (شیمی کلیکی به زبان ساده)
شیمی کلیکی، همان‌طور که از نامش پیداست، مانند یک «کمربند ایمنی مولکولی» عمل می‌کند. این روش به شیمیدانان اجازه می‌دهد تا دو مولکول را به سرعت، با کارایی بالا و به طور محکم به یکدیگر «کلیک» یا متصل کنند. اهمیت بزرگ این کشف زمانی مشخص می‌شود که این فرآیند در سیستم‌های زنده و پیچیده مانند یک سلول انجام گیرد (شیمی بیواورتوگونال)، بدون آنکه در فرآیندهای طبیعی سلول اختلالی ایجاد کند. این دستاورد، راه را برای ردیابی مولکول‌های زیستی در بدن، توسعه داروهای هوشمند که فقط به سلول‌های سرطانی متصل می‌شوند، و ساخت مواد جدید با ویژگی‌های خارق‌العاده هموار کرده است.
معرفی برندگان نوبل شیمی ۲۰۲۵
- کارولین برتوزی (Carolyn R. Bertozzi): از دانشگاه استنفورد، آمریکا.
- مورتن ملدال (Morten Meldal): از دانشگاه کپنهاگ، دانمارک.
- بری شارپلس (K. Barry Sharpless): از مؤسسه تحقیقاتی اسکریپس، آمریکا. این دومین جایزه نوبل شیمی برای دکتر شارپلس است.
دانستنی‌هایی درباره جایزه نوبل شیمی
این جایزه یکی از معتبرترین افتخارات علمی جهان است. برخی نکات جالب در مورد آن عبارتند از:
- بین سال‌های ۱۹۰۱ تا ۲۰۲۴، جایزه نوبل شیمی ۱۱۶ بار به ۱۹۵ نفر اهدا شده است.
- بری شارپلس (برنده امسال) و فردریک سنگر تنها افرادی هستند که دو بار این جایزه را دریافت کرده‌اند.
- تاکنون ۸ زن موفق به دریافت نوبل شیمی شده‌اند که کارولین برتوزی (برنده امسال) جدیدترین عضو این فهرست است.
- ماری کوری تنها شخصی است که در دو رشته علمی مختلف (فیزیک ۱۹۰۳ و شیمی ۱۹۱۱) نوبل گرفته است.
- جوان‌ترین برنده: فردریک ژولیو بود که در سال ۱۹۳۵ در ۳۵ سالگی این جایزه را دریافت کرد.
- مسن‌ترین برنده: جان بی. گودیناف بود که در سال ۲۰۱۹ در ۹۷ سالگی برای توسعه باتری‌های لیتیوم-یون این جایزه را از آن خود کرد.
زمان‌بندی اعلام سایر جوایز نوبل ۲۰۲۵
بر اساس اعلام بنیاد نوبل، برندگان سایر جوایز در روزهای آینده به شرح زیر معرفی خواهند شد:
- ادبیات: فردا، پنجشنبه ۱۷ مهر (ساعت ۱۴:۳۰ به وقت تهران)
- صلح: جمعه، ۱۸ مهر (ساعت ۱۲:۳۰ به وقت تهران)
- علوم اقتصادی: دوشنبه، ۲۱ مهر (ساعت ۱۳:۱۵ به وقت تهران)
مراسم اهدای جوایز در تاریخ ۱۰ دسامبر (۱۹ آذر)، همزمان با سالگرد درگذشت آلفرد نوبل، برگزار خواهد شد.
سوالات متداول
۱. برندگان جایزه نوبل شیمی ۲۰۲۵ چه کسانی هستند؟
این جایزه به طور مشترک به کارولین برتوزی، مورتن ملدال و بری شارپلس برای توسعه «شیمی کلیکی» اهدا شد.
۲. شیمی کلیکی (Click Chemistry) به زبان ساده چیست؟
روشی بسیار کارآمد و قابل اعتماد برای اتصال دو مولکول به یکدیگر، شبیه به بستن یک کمربند ایمنی یا کلیک کردن دو قطعه لگو به هم. این روش به ویژه در سیستم‌های زنده کاربردهای فراوانی دارد.
۳. کدام دانشمند برای دومین بار برنده نوبل شیمی شد؟
بری شارپلس (K. Barry Sharpless) با دریافت جایزه امسال، برای دومین بار برنده جایزه نوبل در رشته شیمی شد.
۴. جایزه نوبل ادبیات چه زمانی اعلام می‌شود؟
برنده جایزه نوبل ادبیات فردا، پنجشنبه ۱۷ مهر ماه، ساعت ۱۴:۳۰ به وقت تهران اعلام خواهد شد.
نتیجه‌گیری: شیمی در خدمت سادگی و کارایی
جایزه نوبل شیمی ۲۰۲۵ به یک ایده زیبا، ساده و در عین حال فوق‌العاده قدرتمند تعلق گرفت. شیمی کلیکی با ساده‌سازی فرآیندهای پیچیده مولکولی، به دانشمندان در سراسر جهان ابزاری داده است تا داروها را هوشمندتر، مواد را کارآمدتر و درک ما از بیولوژی را عمیق‌تر کنند. این جایزه، تجلیل از خلاقیتی است که مسیر آینده علم شیمی و پزشکی را تغییر خواهد داد.
