تاریخچه ضرب سکه در ایران و دستهبندی کلی
برای شناخت انواع سکه طلا، ابتدا باید بدانیم که تمامی سکههای رسمی موجود در بازار ایران توسط بانک مرکزی ضرب میشوند و عیار آنها 900 در 1000 (یا همان عیار 22) است. پس از انقلاب اسلامی، ضرب سکهها تغییر کرد و به دو دسته کلی تقسیم شد که هنوز هم در بازار خرید و فروش میشوند. شناخت این دو دسته در میان انواع سکه طلا برای تعیین قیمت بسیار حیاتی است.
1. سکه بهار آزادی (طرح قدیم)
این سکهها از سال 1358 تا سال 1370 ضرب میشدند. در یک طرف این سکهها نام حضرت علی (ع) (به خط معقلی) و در طرف دیگر تصویر بارگاه امام رضا (ع) نقش بسته است. اگرچه وزن و عیار این سکه با سکههای جدید تفاوتی ندارد، اما در دستهبندی انواع سکه طلا، معمولاً قیمت پایینتری نسبت به طرح جدید دارند و بیشتر جنبه کلکسیونی یا طلای خام پیدا کردهاند.
2. سکه امامی (طرح جدید)
مهمترین و پرمبادلهترین مورد در میان انواع سکه طلا، سکه طرح جدید است که به “سکه امامی” شهرت دارد. ضرب این سکهها از سال 1370 آغاز شد. در یک طرف تصویر بنیانگذار انقلاب و در طرف دیگر تصویر بارگاه امام رضا (ع) قرار دارد.
نکته مهم سال 2025: در بازار، سکههایی که سال ضرب آنها 1386 است، بالاترین قیمت و نقدشوندگی را دارند. اگر سال ضرب پایینتر باشد (مثلاً 1380)، با اینکه طلا همان طلا است، اما صرافان آن را ارزانتر میخرند. بنابراین هنگام بررسی انواع سکه طلا، حتماً به سال ضرب 1386 توجه کنید.
دستهبندی انواع سکه طلا بر اساس وزن
فاکتور اصلی دیگری که انواع سکه طلا را از هم متمایز میکند، وزن آنهاست. تمامی اوزان زیر استاندارد بانک مرکزی هستند:
سکه تمام بهار آزادی (Tamam Sekkeh)
این سکه معیار اصلی قیمتگذاری در بازار است.
- وزن: 8.133 گرم
- عیار: 900 (22 عیار)
- قطر: 22 میلیمتر
در میان انواع سکه طلا، سکه تمام (امامی) بیشترین تقاضا را برای سرمایهگذاریهای کلان دارد.
نیم سکه بهار آزادی (Nim Sekkeh)
همانطور که از نامش پیداست، وزن آن دقیقاً نصف سکه تمام است.
- وزن: 4.066 گرم
- عیار: 22 عیار
نیم سکه یکی از محبوبترین انواع سکه طلا برای کسانی است که بودجه متوسطی دارند. حباب قیمتی نیم سکه معمولاً نوسان زیادی دارد.
ربع سکه بهار آزادی (Rob Sekkeh)
این سکه یکچهارم سکه تمام وزن دارد.
- وزن: 2.033 گرم
- عیار: 22 عیار
نکته مهم: در میان انواع سکه طلا، ربع سکه معمولاً دارای “بیشترین حباب قیمتی” است. یعنی قیمت بازاری آن بسیار بیشتر از ارزش ذاتی طلای به کار رفته در آن است. دلیل این امر تقاضای بسیار زیاد برای هدیه دادن و قدرت خرید پایین مردم است.
سکه گرمی (Garmi Coin)
جدیدترین عضو خانواده انواع سکه طلا، سکه گرمی است که از سال 1389 وارد بازار شد تا جایگزین سکههای پارسیان شود.
- وزن: 1.01 گرم
- عیار: 22 عیار
- بستهبندی: وکیوم امنیتی
دقت کنید که سکه گرمی با سکه یک گرمی پارسیان تفاوت دارد. سکه گرمی توسط بانک مرکزی ضرب میشود و استاندارد است، اما پارسیان توسط کارگاههای طلاسازی تولید میشود.
تفاوت سکه پارسیان با انواع سکه طلا بانکی
بسیاری از مردم سکه پارسیان را جزو انواع سکه طلا رسمی میدانند، اما این یک اشتباه رایج است. پارسیانها در واقع “پلاک طلا” هستند، نه سکه.
- شکل: معمولاً چندضلعی یا بیضی.
- وزن: متغیر (از 50 سوت تا چند گرم).
- عیار: معمولاً 18 (750)، در حالی که سکههای بانکی 22 عیار هستند.
بنابراین اگر به دنبال سرمایهگذاری جدی هستید، پارسیان گزینه مناسبی نیست و بهتر است سراغ انواع سکه طلا بانکی بروید. پارسیان فقط برای هدیه دادنهای ارزانقیمت مناسب است.
مفهوم حباب در انواع سکه طلا چیست؟
در بازار سال 2025، اصطلاح “حباب سکه” را زیاد میشنوید. حباب به اختلاف قیمت عرضه شده در بازار و ارزش واقعی طلای به کار رفته در سکه میگویند.
فرمول محاسبه ارزش واقعی: (قیمت انس جهانی طلا × قیمت دلار آزاد × 0.23533) ÷ 31.1
هرچقدر قیمت بازار از این عدد بالاتر باشد، حباب سکه بیشتر است. در میان انواع سکه طلا، معمولاً ربع سکه و سکه گرمی بیشترین حباب را دارند و سکه تمام بهار آزادی کمترین حباب را دارد.
نکات امنیتی هنگام خرید انواع سکه طلا
برای اینکه در دام کلاهبرداران نیفتید، به این نکات توجه کنید:
- وکیوم صرافی: سعی کنید سکه را با وکیوم (بستهبندی پرسی) همان صرافی که از آن خرید میکنید تهیه کنید. روی وکیوم باید هولوگرام و آدرس صرافی باشد.
- سال ضرب: همانطور که گفته شد، در میان انواع سکه طلا، سکههای ضرب 1386 نقدشوندگی بهتری دارند.
- ظاهر سکه: سکه نباید خمیدگی، ضربدیدگی یا خش داشته باشد.
- مجوز اتحادیه: فقط از صرافیهایی خرید کنید که زیر نظر اتحادیه طلا و جواهر هستند.
تفاوت سکه بانکی و غیربانکی چیست؟
سوالات متداول درباره انواع سکه طلا
در ادامه به سوالات پرتکرار کاربران وبسایت پرداد خبر درباره بازار سکه پاسخ میدهیم:
برای سرمایهگذاری بلندمدت کدام یک از انواع سکه طلا بهتر است؟
برای سرمایهگذاری بلندمدت، سکه تمام بهار آزادی (طرح جدید/امامی) به دلیل داشتن کمترین حباب، منطقیترین گزینه در میان انواع سکه طلا است. ریسک ترکیدن حباب در ربع سکه بیشتر است.
تفاوت سکه بانکی و غیربانکی چیست؟
سکه بانکی توسط بانک مرکزی ضرب شده و وزن و عیار دقیقی دارد. سکههای غیربانکی تقلبی محسوب شده و توسط کارگاههای زیرزمینی ضرب میشوند. تشخیص آنها برای افراد عادی سخت است، بنابراین شناخت دقیق انواع سکه طلا و خرید از جای معتبر ضروری است.
آیا خرید ربع سکه در بورس کالا به صرفه است؟
بله، در سالهای اخیر عرضه ربع سکه در بورس کالا انجام میشود که معمولاً قیمتی پایینتر از بازار آزاد دارد و از نظر اصالت، مطمئنترین گزینه در بین انواع سکه طلا محسوب میشود.
چرا سکههای زیر سال 86 ارزانتر هستند؟
این یک قانون نانوشته بازاری است. با اینکه طلای آنها یکی است، اما بازار ترجیح میدهد سکههای ضرب 1386 را به عنوان سکه “روز” معامله کند. اگر قصد فروش ندارید و فقط میخواهید طلا پسانداز کنید، خرید سکههای تاریخ پایین (که ارزانترند) میتواند سودآور باشد.
نتیجهگیری
بازار طلا همیشه جذاب و فریبنده است، اما ورود به آن نیازمند دانش است. شناخت انواع سکه طلا، از تمام بهار آزادی گرفته تا سکه گرمی، و درک تفاوتهای آنها از نظر وزن، عیار و حباب قیمتی، مرز بین یک سرمایهگذاری پرسود و یک ضرر هنگفت است. در سال 2025، با توجه به شرایط اقتصادی، توصیه میشود حتماً قبل از خرید، حباب انواع سکه را محاسبه کرده و بر اساس بودجه و افق زمانی خود (کوتاه مدت یا بلند مدت) تصمیم بگیرید. فراموش نکنید که سکه، امنترین پناهگاه سرمایه است، به شرطی که نوع درست آن را انتخاب کنید.
